Iconologia of Uytbeeldinghen des Verstants/Amor di Stesso

← Amor ver­so Id­dio. Lief­de tot God

‘Amor di Stes­so. Ey­gen-Lief­de’ door Giov. Za­ra­ti­no Cas­tel­li­ni

Ten­ta­tio­ne d'Amo­re. Be­ko­rin­ge of be­proe­vin­ge der Lief­de →

Afkomstig uit Cesare Ripa et al. (1644) Iconologia of Uytbeeldinghen des Verstants, Amstelredam: Dirck Pietersz Pers, p. 295-297. Publiek domein.

[ 295 ]

Amor di Stesso. Eygen-Liefde. van Giov. Zaratino Caſtellini Romani.

EEn Vrouwe met Veſicaria of Winterkers gekroont, dragende nae de ſlincker hand een volle opgehoopte ſack op haeren rugge, en in dieſelve hand een roedeken daer een rolle aen vaſt is gehecht, daer’t woort Philautia op ſtaet, hebbende in de rechter hand een Narcis bloeme, en voor haere voeten ſal een Pauwe ſtaen.
Daer is geen ſwaerder ſaecke als ſich ſelve te kennen. Het Orakel of Wonderſpraek te Delphos van eener gevraeght zijnde, wat wegh hy, om totte geluckſaeligheyt te geraecken, ſoude inſlaen? wierde geantwoort, Soo ghy u ſelve leert kennen. En gelijck dit een ſwaere ſaecke was, ſoo wierde dit door een gemeen Raedbeſluyt der Griecken, boven het portael van den Tempel te Delphos gehouwen, Kent u ſelven. Een ſpreucke die Socrates, Apollo toeeygent. Deſe ſwaerigheyd van ſich ſelve te kennen wort door de Eygen-Liefde veroorſaeckt, die een yder verblint. Horatius ſeght: de blinde Liefde zijns ſelfs. En om datſe blint is, doetſe dat wy ons ſelve niet kennen, om dat yder ſich laet duncken dat hy hupſch, aerdigh en wijs is. Varro ſeyt het ſelve. Socrates plagh te ſeggen, ſoo men in eenigh ſchouwspel belaſte, dat alle kleermaeckers of andere handwerx luyden ſouden opſtaen, dat niemant anders als deſe ſouden voor den dagh komen: Maer ſoo men geboot, dat ſich alle wijſe luyden ſouden vertoonen, hy geloofde, datſe al te ſaemen ſouden opſtaen. Want yder laet ſich voorſtaen dat hy wijs is. Ariſtoteles hout, dat, om dat ſich een yder Menſch ſelve bemint, hy ſich oock laet duncken, dat al wat hy doet of ſeyt, aengenaem en behaeglijck zy: nae ’t ſpreeckwoort, yder dunckt dat zijn uyl een Valck zy. Yder ſchept in ’t zijne behagen, ſoo in zijne kinderen, vaederland, manieren, boecken, konſten, inbeeldingen, vindingen en wercken. En hierom ſeyt Cicero tot Atticum datter geen Poeet of Redenaer is gevonden, die niet hout dat het zijne het beſte zy. ’t Welck Catullus, als een gemeen gebreck, beveſtight, alhoewel hy van Suffenus ſpreeckt. Ariſtoteles ſtelt in zijne Zeedekonſt tweederleye ſlagh van eygen Liefde: d’eene die daer is ſchandigh en laſterlijck, d’ander die daer is loflijck [ 296 ]en prijſelijck, en dat nae de reeden. De Liefhebbers van ſich ſelve, en dat nae de reeden, ſoecken andere in de Deughd, eerbaerheyt en andere inwendige goederen te overtreffen. Maer daer is een ander ſlagh van deughdige en wijſe, die niet ſeer prijſlijck zijn, diewelcke vermetelijck door eygen Liefde verblint, ſich laeten voorſtaen, datſe wijſer zijn als andere, verheffende haer eygen werck, ſich over haeren ſtijl verwonderende, verachtende en te gelijck met onbetaemlijcke woorden eens anders doen vernietigende, en dat buyten alle reeden, haer ſelven den loff, buyten waerdigheyt, toeſchrijvende. Derhalven ſeyde Thales, de eerſte onder de wijſen van Griecken, datter geen ſwaerder ſaecke was als ſich ſelve te kennen, en geen lichter als een ander te beriſpen. ’t Welck de eygenſuchtige Menſchen doen. Want wie lichtlijck een ander beriſpt en laſtert, geeft te kennen dat hy vol eygen Liefde en roemgierigh is, gelijck Plutarchus in zijn verhael van den Vriend en Vleyaert aenwijſt, ſeggende, de beriſpinge ſtraft de eygen liefde en ontdeckt eenige karicheyt des gemoeds. Roemgierigh en vol eygen Liefde is geweeſt Juſtus Lipſius, die ſich in veele plaetſen ontdeckt mild te zijn in ’t laſteren, niet om zijn goed duncken te openbaeren, maer om andere te beriſpen. Voorts haelt de Schrijver Lipſium over den heeckel, door zijnen opgepronckten en gemaeckten ſtijl, die hy uyt de oude dichters en verlepte Poëten hadde getrocken: en alſoo dit eygentlijck de Latijnen raeckt, hebben wy dit ſlechts aengeroert. Om dat den voorgenoemden Lipsius op verſcheyden treflijcke ſchrijvers, doch inſonderheyt op Bembum bijt. Doch deſe vermetelheyt baert haet, maer Zeedicheyt Liefde, gunſte en goedwilligheyd. De Nimphe ſeyde tot Narciſſum, gelijck Suidas verhaelt, Veele ſullen u haeten, ſoo ghy u ſelve te ſeer bemint. Inde eygen Liefde blijft de Menſche beſpott, gelijck zy de onreedelijcke dieren beſpotten, om dat zy meer behagen ſcheppen in haer eygen geſlachte, als in andere. Plato ſeght, de Henne heeft behagen in de ſchoonheyt van haer geſlachte, de Hond in de zijne, de Os in den Os, den Eeſel in den Eeſel, en ’t Vercken dunckt dat hy de ſchoonſte van allen is. Cicero ſeyt in zijne Natuyre der Goden, meent ghy datter eenigh gedierte in ’t waeter of der aerde is, dat niet in zijn eygen aert een ſonderlingh versmaeckt ſchept? en voeghter dit by: datter ſoo groote kracht in de Natuyre is, dat de Menſch niet wil als den Menſche gelijck zijn, ſoo wil oock de Miere den Miere. Maer de eygen liefde heerſcht noch te meerder in den Menſche, om dat hy ſich veel treflijker en braever acht, als andere Menſchen, alſoo hy ſich inbeeld dat niemant een Menſch is, als hy ſelve, alhoewel hy wenſcht nae ’t geluck, daer in andere Menſchen, hem in welvaert en voorſpoet overtreffen.
De eygen Liefde is door een Vrouwe afgebeeld, om dat dieſelve den Vroukens meeſt is ingewortelt, aengeſien een ygelijck hoe lelijck of mal datſe zijn, haer ſelve laeten voorſtaen datſe ſchoon en verſtandigh zijn, daerom wort haer de Letter rol met het woord Philautia, dat is eygen Liefde, in de hand gegeven.
Met Veſicaria is zy gekroont, een kruyd dat in Egypten wies als klimop, met klavierkens uyten purperen, met een witte wortel. Want de Griecken, inſonderheyt Theophraſtus getuyght, dat wie een dragma daer van indronck, ſich ſoude laeten voorſtaen, dat hy de alderſchoonste is. Daerom ſeytmen, door boerte, dat die met eygen Liefde geplaeght is, drincken ſal van deſe wortel; en d’oorſaecke waerom zy oock de Narcis in de hand heeft, is yder bekent, om dat gelijck Ovidius van hem verhaelt, hy ſich in de ſchoonheyt van zijn eygen beeldeniſſe liefkoſende, verandert is in een Narcis bloeme. Welcke bloeme verwonderinge aenbrenght. En de Minnaers van de eygen Liefde verwonderen ſich door ontroeringe, van haer eigen ſelve. Iae daer gebreeken geene, die door eygen Liefde overgevoert, gedencken, datſe in alle haer doen zijn Narciſſen. Maer deſe ſien de groote ſack van onvolmaecktheden niet, die over haeren rugge hanght, gelijck Suffenus, die ſich voor een ſchoon, lieflijck en braef Poeet uytgaf, niet eens merckende, dat hy onſapigh en een lompe Poeet was. Waer over Catullus beſluyt dat yder die in de eygen liefde is verblint, een rechte Suffenus is. Want yder vol gebreecken, kan zijnen ſack, die op de rugge hanght, niet mercken. En dit komt door eygen Liefde, die de ſinnen verdonckert, datſe als betovert zijnde, anderer luyden gebreeken, oock hoe kleyn die [ 297 ]zijn, wel weeten te ſiften, konnende haer eygen, hoe groot die oock zijn, niet bemercken. ’t Welck Æſopus te kennen geeft, als wanneer hy den Menſche met twee ſacken afſchildert, d’eene voor den borſt, d’ander op den rugge, in de voorſte wierp hy eens anders gebreeken, maer op den rugge zijn eygen. Om dat wy, door eygen Liefde, onſe feylen, ſoo niet konnen ſien, als wel eens anders.
De Pauw is een beeld van eygen Liefde, om dat het een Vogel is, die in haeren gemaelden en opgepronkten ſteert, ſeer groot behagen ſchept, want als zy die ſluyt en opent, ſoo draeyt zy ſich rontomme en beſiet dieſelve hovaerdelijck. Waer uyt dit ſpreeckwoord is gekomen, Hy pronckt ſich als een Pauwe. ’t Welck men tegen eene plagh te ſeggen, die te ſeer op ſich ſelve is verlieft, en die ſich rontom ſtreelt en pronckt, behagen hebbende in zijn perſoon, jae in al wat hy doet of ſeyt.