Iconologia of Uytbeeldinghen des Verstants/Docilita
| ← Otio. Leedigheyt | ‘Docilita. Leersaemheyt’ door Cesare Ripa | Dottrina. Leeringe → |
| Afkomstig uit Cesare Ripa et al. (1644) Iconologia of Uytbeeldinghen des Verstants, Amstelredam: Dirck Pietersz Pers, p. 283-284. Publiek domein. |
Docilita. Leerſaemheyt.
EEn Iongh Maegdeken, in ’t wit ſlechtlijck gekleet, ſtaende met beyde armen oopen, als of zy iet wilde omarmen, dat haer van vooren getoont wert, ſich met een eerbiedigh bewijs, daer nae buygende, hebbende een ſpiegel voor de borſt, in plaets van eedele geſteenten.
Het hoofd hulſel ſal ſchoon en heerlijck geciert weſen, waer op ſeer aerdig een Peroquijn, zijnde een kleine ſlagh van Papegajen, ſal gemaeckt weſen of een Exter, onder de Voeten ſalſe een Vercken hebben.
De Leerſaemheyt is niet anders als een ſnellicheyt des verſtands en een vaerdige kenniſſe van voorgeſtelde dingen. Aristoteles wil datſe is een gauwicheyd en vaerdigheyd van de overweginge, zijnde van hem genaemt naerſticheyt, gauwicheyt en ſcherpſinnicheyd des verſtands: welck verſtand, gelijck Galenus ſeyt, wort veroorſaeckt, om dat de herſſenen teer en dun zijn, gelijck de bottigheyd komt van de dicke herſſenen: en voor ſoo veel de Leerſaemheyt een Maeghdeken wort geſchildert, geſchiet, om dat de Ieughd ſaerte en teedere herſſenen heeft, en dat uyt oorſake van haere vochticheyd: en daerom ſeght Argenterius, de kinderen zijn vaerdigh en licht om te leeren, maer de Oude ſeer ſwaer en onbequaem. En dit geſchiet ook mette Planten, hoe jonger die ſelve zijn, hoe beter die zijn te buygen, en tot ſoodanigen rechticheyt te brengen, als men begeert: Anders wort zy oock jongh gemaeckt, om dat in de jeughd de geeſten veel vaerdiger en wackerder zijn, als opgetrocken zijnde van ’t dunſte en ’t heetſte bloed; gelijck mede de jeughd bequaemer
[ 284 ]is, totte noodige oeffeningen, van dingen die zy leert. Waer over dieſelve Argenterius de oorſaecken van de Leerſaemheyt ſtelt, ſeggende, d’eerſte is de vochtigheyt en ſachtigheyt van de herſſenen, gelijck geſeyt is: de tweede oorſaecke is, het gebouw en maeckinge deſſelven. Waer over Galenus ſeyt, zy zijn in ’t verſtand gequetſt, diewelcke of te grooten of te kleynen hoofd hebben. De derde reden is, de humeuren en de geeſten: ’t welck van Ariſtoteles mede is beveſtight, ſeggende, die Dieren zijn eedelst van verſtand, diewelcke een ſuyver en dun bloed hebben. De vierde reed en is de oefninge, want hy ſeyt dat het gebruyck de alderbeſte Leermeeſter is, om te leeren en te onderwijſen, ’t welck Hippocrates, Galenus en Plato wijtloopigh verhaelen.
Het ſlechte en witte kleed met het bewijs van ſich te vernederen en buygen voor een ander, druckt uyt, dat de Leerſaemheyt lichtelijck aenneemt wat ſtoffe of konſt het zy, ’t zy geleertheyt of handwerck.
Zy hout de armen open, om alles te omvatten, om uyt te drucken, de vaerdigheyt, niet alleen van te ontfangen, al ’t geene haer van ’t verstand wort voorgeſtelt, maer oock van alles wat haer ſlechts wort vertoont. De Spiegel draeghtſe voor de borſt, om dat, gelijck de Spiegel alle gedaenten aenneemt die haer worden vertoont, alſoo neemt de leerlingh de beeldenis van alle dingen aen. Waer over Argenterius ſeyt: De herſſenen nement niet anders aen, als het oogh de verwen, en de Spiegel de gedaenten.
De ſchoone vercieringe op ’t hoofd, bediet de ſchoonheydt van ’t verſtand en de kracht van de memorie, want nae Quintiliani ſeggen, zijn de teyckens, van de Leerſaeme, twee, te weten de memorie of geheugniſſe, en de naevolginge; maer de memorie, heeft twee Deughden, te weten om lichtlijck te vatten en vaſtelijck te bewaeren. Van ’t eerſte ſeyt Aristoteles, die ſacht van vlees zijn, zijn bequaemst om te begrijpen, en van ’t tweede ſeyt hy, die zijn ſeer verſtandigh dievvelcke de herſenen van dicke gedeelten hebben, en van koude en drooge temperatuyre of gemaetigtheyt. Tot welckers beveſtinge Avicenna ſeyt, ten eerſten heeft de aentreckende kracht vochtigheyt van noode, maer de behoudende kracht, drooghte.
Op ’t hoofd houdſe ſeer aerdig een Peroquet of Papegaeytjen, om dat deſe Vogelen ſeer leerſaem zijn, om de ſpraecke te leeren, en de Menſchlijcke ſtemme nae te bootſen: waer van M. della Caſa aldus ſinght:
De bonte Papegaey geciert met vreemde veeren,
Die kan als vreemdeling, ons Moeders taele leeren.
Van den Exter ſeyt Plinius, datſe veel eerder spreecken, vermaeck hebbende in de woorden, dieſe leeren, en zy oefnen ſich naerſtelijck om de Menſchlijcke ſpraecke uyt te drucken. En dat deſe naebootſinge noodigh is aen de Leerſaemheyt, ſeyt Quintilianus.
Zy hout een Swijn of Varcken onder de voeten, om datſe de bottigheyt veracht en met voeten treet. Waer over Pierius ſeyt, dat de Oude hebben gewilt, dat het Varcken een beeld ſoude zijn van de bottigheyt: gelijck oock by de Geſicht-kenners het voorhoofd van een Vercken, te weten kort en ſteylhayrigh, een klaer teycken is van de onleerſaemheyt en grovigheyt des verſtands. Weſende dit Dier het botſte en plompſte van alle andere, en gantſch onleerſaem.