Nieuwe Tijdinghen/1623 050

Appril, 1623. 50.

Waerachtich Verhael ghedaen aen den Coninck van Enghelandt, Door een groot Edelman die in alles teghenwoordich was, vande groote Eere aenden PRINCE DE WALLES In Spagnien bewesen, sulckx als noyt in Chronijcken oft Historien ghelesen en wort.

Waer over den Coninck van Enghelandt drye nachten heeft doen vieren ende allen de Klocken luyden.

Ghestranslateert in onse Nederlandtsche Tale.

Eerst ghedruckt den 28. April, 1623.

[houtsnede: engeltje]

T’Hantwerpen, By Abraham Verhoeven, op de Lombaerde veste inde gulde Sonne.

[blz. 3] Waerachtich verhael gedaen aenden Coninck van Enghelandt, door een groot Edelman die in alles teghenwoordich was van de groote Eere aenden Prince de Walles in Spagnien bewesen, sulcks als noyt in Chronijcken ofte Historien gheschreven en vvort, Waer over en Coninck van Engelant drye nachten heeft doen vieren, ende alen de Clocken luyden.

De Tijdinghe ghecomen wt Spagnien aent’ Hoff van Enghelandt, is aldus.

Den 17. Meert is den Prince van Wales, secretelijck ghecomen in het Clooster van S. Hiernymo ontrent Madril alwaer hy rijckelijck op s'Coninckx costen onhaelt is. Ende nae den eten is zijne Majesteyt van Spagnien publickelijck [blz. 4] den Prince in Couche ghaen visiteren, vergheselschapt met alle den Adel vanden Hove, het welcke gheschiede den 19. Meert des Sondaechs.

Den Prince is neder ghecomen om zijne Majesteydt te ontmoeten, ende naer sommighe vriendelijcke Complicimenten zijn sy te Peerde gheseten ende alsoo naer het Hoff ghecomen.

Ontrent de Stadt hebben sy de 24. Regeerders van Madril onmoet die een seer rijck Pavillioen droeghen, waer over sijn Majesteydt den Princen van Wales verobligeert heeft sijn rechter zijde te nemen, ende so hebben sy onder dit Pavillioen t'samen de stadt in ghereden.

Naer den Coninck ende Prince volghden den Marquis van Buckingaen, ende den Grave Olivares, als Opperste Stal-Meesters. Daer naer den Grave van Bristo, Extraordinaris Ambassadeur van Enghelandt, midts oock den Ordinarisse, ende vervolghens al den Adel ende Grandes van den Spaenschen Hove.

Hier was een onsprekelijck volck om zien, Alle de Vensters laeghen vol Dames. De Coninginne zelve midts oock d'Infante, saeghen door een venster dezelve incomen in het Hoff, waer over sy hun terstont naer hunne quartieren vertrocken.

Alsoo nu den Coninck met den Prince int Hoff [blz. 5] afghetreden waeren zijn t’samen malcanderen met de handt hebbende opgeclommen om de Coninghinne te besoecken, de welcke wt haer Camer den Prince teghemoet is ghecomen in een Sael alwaer dry stoelen ghelijckelijck ghezedt waeren, onder een zeer costelijck Pavillioen. De Coninghinne heeft ghezeten int midden. Den Prince van Wales aende rechte zijde. Den Coninck op deslincke, Ende naer minnelijcke Discourssen ende Complimienten, is zijne Majesteydt opghestaen ende heeft den Prince gheleydt naert’ quartier dat hem bereyt was, aen welcken inganck stonden de Infantes den Cardinael ende Carel om de Prince te onthaelen, ende zijn alle drije t'saemen gegaen tot inde Camer alwaer sy den Prince ghelaeten hebben om te rusten.

Terstont heeft zijne Majesteydt twee Goude Sleutels den Prince ghesonden, die alle de Saelen ende Camers vant’ Palleys sonder eenighe reserve, jae oock de slaep-Camer vanden Coninck selver connen openen. Ende was den Coninck midts de selve begerende op zijn Alteze de Prince, dat hy zijn huys ende zijnen persoon in alles minnelijck soude willen gebruycken, Ende de sleutels oock selve aen zijne knechts gheven diet hem luste ende gheliefde. Ende heeft den prince metter [blz. 6] daet den eenen ghegheven aenden Marquis van Buckinghaen, den anderen aenden Grave van Bristo beyde Enghelsche Heeren.

Voorders heeft terstont zijne Majesteydt oock belast dat voortaen de helft van zijne Lijffguarde den Prince van Wales als hunnen Heere souden assisteren, Ende heeft hen ghesonden voor Opper-Hooffmeester den Graeve de Monte Rey, een Raets-Her vanden Staet ende Grandes van Spagnien, daer beneffens oock voor Hooff-Meesters gheordonneert, den Graeve Gondomar, ende den Graeff de la Puebla, oock al Raetslieden vanden Staet om continuellijck te assisteren tot alles dat hen den prince van Wales soude willen ghebieden oft ordonneren.

Den gheheelen Adel is hier oock door Ordonnantie van sijn Conincklijcke Majesteydt ghecomen om den Prince van Wales, de handen te kussen, al hoe wel den Prince dese Eere niet en heeft willen toelaten.

Hier beneffens heeft zijne Majesteyt alle de Gedeputeerde vande Groote Raden belast dat sy den Prince verwillecomen souden met het kussen sijnder handen, ende he presenteren van haren dienst in alles wat den Prince gheliefden te ghebieden. [blz. 7] Naementlijck dat sy verclaeren souden den wille des Coninckx te wesen, dat voortaen den Prince van Wales alles disponeren soude. Ende de vervaluende Ampten des Rijckx voorsien soude. Ende ordonneren alsulcke Gratien ende Benefitien aen eenyeder naer sijn beliefte, al oft hy Coninck van Spagnien waer. Ende dat voor allen den tijdt dat den Prince van Wales in Spagnien sal wesen.

Is daer over terstont oock Oorden ghegheven dat alle de Enghelsche Ghevanghen op de Galleyen alhoewel oock sy mochten om hun misdaet voor den gheheelen leven daer toe verwesen zijn, dat sy nochtans terstont souden ontslaeghen worden.

Als oock alle de Ghevanghenen van gheheel Spagnien t'sy om wat criminele saecken sy mochten Ghevanghen zijn, behoudens nochtans de Kerckelijcke Rechten.

Een selven tijde heeft de Coninghinne aenden Prince van Wales ghesonden een seer ghewichtich Lampet met zijn behoef alles van puer Louter Goudt, ende daer by drye Coffers met Gouden Banden beslaeghen, vol van alle costelijckheydt ende curieuse Lieffelijckheyt al kennelijcke presenten. [blz. 8]

De Gravinne van Olivares, sont oock aenden Marquis van Buckingham, twee Coffers rijckelijck verzien

Het Pavillioen waer onder den Coninck ende den Prince ghereden hadden, al quaempt naer recht den Graeve van Olivares toe als Opperste Stalmeester des Coninckx, is nochtans aen den Marquis van Buckingaen gepresenteer geweest door de 24. Regeerders. Het was wonder groot ende seer costelijck gheborduert.

Den Coninck heeft oock den Gouden Sleutel ghesont aen den Grave van Monterey, over dat hy in dienste vanden Prince is, Ende heeft voordees sijn Conincklijcke Majesteyt den Prince gezeyt dat hy om de ghroote affectie van den Prince den Grave Gondomar toedraecht den selven Grave vanden Raedt der Staeten maeckten. Ende dat sijn Alteze het selve hem soude willen intimeren, d'welck ghedaen is, ende heeft terstondt den eedt ghedaen.

Is ooc by Orden van zijn Conincklijcke Majestyeyt gheboden datmen drije daeghen continueren soude int vierwerck, ende andere solemniteyten int inhaelen van Princen ghepleecht.

Middeler tijt soo isser groote vreucht ende blijschap, ende men doet den Prince groote Eere aen, [blz. 9] ghelijck eenen grooten Coninck, de Camere daer hy in is, die is verciert ende behanghen met de Aldercostelijckste Tapisserijen die den Coninc heeft.

Den Prince wort ghedient van twee Majordomes de sa Majestè, de welcke zijn den Graeve van Gondomar ende den Graeve de la Puebla, & le Conte Monterix President vant’ Conseil d’Italie de welcke doet d'Offitie de grand Majordomo, ende men heeft voor den Prince, nieuwe Officiers ghemaeckt, ghelijck men soude doen voor eenen Coninck.

Sondaechs wesende den 26. Meert smorghens ten neghen uren, so ginck den Marquis de Montesclaros, Don Augustin Messia, Don Ferdinando Xiron, & le Conte de Gondomar, alles van den Raedt van Staeten, ghinghen den Prince besoecken ende salu-eeren, ende haelen ten huyse vanden Graeve de Bristole, ende convoyeerden den Prince tot Sainct Hierosme le Royal, alwaer den Grave van Gondomar de plaetse ghereet hadde ghehouden rijckelijck verciert, alwaer zijne Majesteyt ordinaerlijck zijn vertreck plaetse heeft, ende ter selver plaetsen wert de noenmaeltijdt ghehouden, alwaer den Prince ghedient wert van de voor noemde Heeren met den blooten hoofde, waer over den Prince begheerde datse hun hoofden souden [blz. 10] decken, d'welck sy weygherden, maer onderhielen de oude Costuyme van Castillien.

Den 27. Meert soo quamender twee Raets-heeren van elcken Raet, de welcke te voren hadden comen salueeren ende verclaerden de blijschap diese hadden. Des anderen daechs door de vrucht die sijne Majesteyt hadde, begheerden ende noyden den Prince om te comen ten spele, ende naer den Rinc te loopen ynt' Palleys Royal: alwaer men soude spelen, waer over den Prince met ootmoedige supplicatie versocht dat het selve soude moghen gheschieden in presentie ende ten aenziene van de Serenissime Infante. D'welck hem wert gheconsenteert, ende in presentie van dese Princersse, willende daer mede bethoonen de groote Affectie ende Liefde hy was draghende.

Doen liep den Prince ende heel gheluckichlijck alleen emporteerden de Baggue, D'welck den Prince soo behaechden dat hy beloofde niet meer te loopen door dien hy soo coragieuselijck ten eersten den Rinck hadde.

Den Prince heeft hem in alle manieren soo wel in Spagnien ghedraghen datmen sijn fraey manieren van doen, gheadmireert heeft.

Den Prince Gouverneert alles met alsulcken [blz. 11] Gentilesse dat hy generaelijck van een yeder gepresen ende bemint wordt.

Den Prince heeft naer Enghelandt, ghesonden om veel stucken Sattijns, ende Fluweel, ende Goude Laeckens.

Oock heeft hy daer ghesonden om eenighe Peerden van groote taillie, die hy ghenomineert heeft, met oock Harnas ofte wapenen voor sijnen eygen persoon.

Ende den Coninck van Spagnien, heeft gesonden aen de principaele heeren van het Coninckrijck van Arragon, om met expeditie te Madril te comen, aen het Hoff vanden Prince om dat sy de reputatie oft Eere hebben van seer kloeck te wesen, ter wapenen ende t'Tournoyen.

Dese Particulariteyten sijn door een Edelman ghebrocht wt het Hoff van Madril, aent' Hoff van Enghelandt, die tot Madril vertrocken is.

Sijne Majesteydt van Enghelandt, hebbende nu alles verstaen dat alsoo ghepasseert is, soo door de gheschreven Relatie aen hem ghesonden, soo door de mondelinghe rapoorte van den Edelman aen hem vanden Prince gesonden is geweest, is wonderlijck seer verblijdt van de groote Eer ende karesse dat den prince van den Coninck van Spagnien aenghedaen is, ende hier van is den Coninc [blz. 12] van groot Brittagnien, ende oock het heele Hoff van Enghelandt verblijdt gheweest.

Wt het Hoff is de blijschap ghecomen in de Stadt van London, alwaer de Inghesetenen hun blijschap ghethoont hebben met het stoocken op de straeten wel ontrent de dertich Duyzent vieren, ende over alle de groote klocken gheluyt.

Eenen Nederlander genoempt Pauwels fouré daer oock woonachtich, en heeft niet alleen geviert, maer oock een Ox-hoot, oft Vadt Fransche Wijn op de straet ghezedt, ende dat ten besten ghegheven aen alle die daer aen coste comen.

Dese vreucht en was men niet verwachtende, overmidts de vreemde verbeeldinge vanden Spaenschen wantrouw, die de twistrockende Tonghen gheduerichlijck soecken in een yeders hert wel diep in te drucken.

Daer was oock een Placcaet van s’Coninckx weghen Gepubliceert, dat niemant op Lijff straff soo stout soude wesen, als eenighe van de Spaensche Natie te Injurieren in woorden oft in wercken.

Maer nu dat de Ghemeynte verstaen heeft van de groote Eere ende caressement dat den Prince in Spagnien aenghedaen is, soo beghinnen sy generaelijck te crijghen een ghoede opinie van de Spagniaerden, [blz. 13] ende zegghen nu plat wt, dat sy bevinden dat de Spagniaerden beleeft zijn, ende soecken eenighe vrientschap dat hun geschiet te vol te verghelden.

Soo nu dese blijschap te London gheschiedt is onse ghoede Hollandtsche Gheusen, om te thoonen hunne danckbaerheyt teghen de Enghelschen hebben een Enghelsch schip aenghetast dat wt Engelandt comende was op Duynkercken ghelaeden sijnde met Loot, Ten, ende Lakenen, ende hebben dat in Zeelandt in ghebrocht. die van Duynkercken en empescheren gheen Enghelsche Schepen die wt Enghelandt naer Hollandt oft Zeelandt vaeren, maer de Hollanders sijn soo stout geworden, dat sy dorven Engelsche Schepen aen-tasten, die op Vlaenderen vaeren, ende nu ter meer wt zpijt ende malitie om de vriendtschap tusschen Enghelandt ende Spagnien, Sy sullent’ soo lange maecken met hun quaetheyt, dat sy opt' leste de Duyvel sullen crijghen voor hunne moeyte, verbeydt den tijdt.

Ende daerentusschen mogen sy op het spreeckwoort letten, die nae Lacht, die Lacht oock.

Maer datse nu ghaen die om hunnen Trouwloosen handel by de onwetende beter te verschoonen t’allen kanten soecken defiancie ende mistrouw [blz. 14] onder Christene Princen ende Coningen te zaeyen.

De groote ende Rijcke Trouwherticheydt van Spagnien sal noch dienen tot eenen Spiegel voor alle Souvereyne Princen ende heeren. Hoe veel Loffweerdigher het voor Godt ende menschen is met eenen alsulcken Trouw-rijcken Coninck te handelen, als wel de Bloedtsuchtighe Raeden van een Rebel ghespuys, ende sommighe meyn-eedighe Herssenen te volghen.

Want wat zullen de onpartijdighe Naecomelinghen zegghen, als sy hooren ende lesen sullen dat den Pfaltz-Graeff over luttel tijdts een van de Alder-miserabelste Princen des Rijckx met zijn Ghemale de eenighe Dochter den Coninckx van groot Brittanien, ende alle de sijn tot zulcken decadentie ghecomen is? dat hy by de Hollanders, die desen beclaghelijcken Prince nochtans tot den dans ghebracht hebben. Nouelijckx noodich servis voor een Treffelijck Edelman ghehadt heef. Ende zijn fortuyne nu ghestelt vindt inde Ghenaede van zijn eyghen partije.

Dies te meer dat dese Ghenaede moet besonderlijck bewillicht worden door de Spaensche Croone. Met welcker Alder-Eedelste ende Aldermachtichste Bloede den Coninck van Bretaignien, sijnen Sone den Prince van Walles Alieerde, be-[blz. 15]vinden sal ghetracht te hebben, naer het Alderghewiste middel om de Croone van Enghelandt, Schotlandt, Hibernien, &c. vast op het hooft van zijn Naecomelinghen te stellen. Godt gheve den Coninck met zijne haest mach comen tot kennisse van den waere ende Oude Gheloove d'welck zijn eyghen Moeder Coninghinne van Schotlant met haer Conincklijck Bloedt soo vromelijck bevesticht heeft. Amen.

Men sal met den naesten int Licht gheven eenen Brieff van den Keyser gheschreven ende gedateert den 5. Meert 1623. Wt Regensborch aen den Coninck van Enghelandt, waer in den goeden Leser sal moghen bemercken den Vreedsamighen ende ghoedertieren handel van den Oosten-Rijcschen huyse, niet teghenstaende de onwederlegghelijcke Trouwloosheyt van sommighe teghens de selve.

F I N I S.

V.C.D.W.C.A.