Nieuwe Tijdinghen/1623 136

December, 1623. 136.

Warachtich Verhael van t’ghene tot Londen in Enghelandt ghepasseert is.

Noch van den grouwelijcken Brandt die daer gheschiedt is binnen Londen.

Eerst Ghedruct den 7. December.

[houtsnede: duivenkot?]

T’Hantwerpen, By Abraham Verhoeven, op de Lombaerde Veste, inde gulde Sonne.

[blz. 3]

Waerachtich Verhael van Twee groote onghelucken die te Londen in Enghelandt gheschiedt sijn in de maent van November van dit tegenwoordich Jaer 1624.

Op Sondach den vijfsten van November nae den Nieuwen Stijl, ten twee uren naer den noen soo sijn te saemen vergaert gheweest ontrent dry hondert Catholijcken, in een partije van het huys vanden Ambassadeur van Vranckrijck om het Sermoon te hooren van een Enghelschen Jesuit ghenoemt Pater Drureus op een Camer die wel dry trappen hooghe was, ende soo desen Pater ghepreckt hadde ontrent een half ure, soo is de soldering door het groot gewicht van de menichte van de menschen subijtelijck inghevallen, waer door den Jesuit, en over de neghentich persoonen, sommighe doot ghebleven, ende sommighe seer ghequest zijn, dat een seer groote droevighe ende deerlijcke spectakel is gheweest. [blz. 4]

Soo nu het ghemeyn Calviniste ghepuffel de weet hier van ghecreghen heeft, soo zijn sy ter plaetse comen gheloopen daer dat gheschieden met duysenden. Ende siende dit groot jammer aen, soo ende heeft niemant van hun lieden de hant willen wtsteken om de arme Catholijcken in desen grooten noot te helpen, maer ter contrarie, sy hebben hun Calviniste barmherticheydt getoont met hunlieden te vervloecken, en te vermaledijden, met alle vilaynighe injurieusche woorden, jae tot in den afgrondt vander hellen, wenschende dat voor elck een die daer doot ghebleven was, datter duysent had moghen doot blijven. Ende soo wttermaten groot hebben sy hun wreeheydt en hun malicie getoondt dat soomen die gequetst Catholijcken van daer ghedraghen ende gheleyt heeft, soo hebben sy hun met haer voeten teghen de schenen ghestooten, segghende met groote bitterheydt en schamp, Gaet nu weder in de Misse ghy Papische sielen als ghy zijt. Want de wijsheyt van dit Idiootsche Canalie was soo groot dat sy meynden dat de Catholijcken hadden daer dien achter noen Misse ghehoordt.

Ende soo verre heeft hun raesende boosheydt ghestreckt dat eenighe Edele Jouffrouwen ghequetst zijnde, ende naer huys gevuert in hun Carotsen [blz. 5] zy hebben teghen hun lieden ghewelt willen toonen met de Gordijnen van hun Carotsen in stucken te scheuren, dat sy oock ghedaaen hebben, ende noch meer ghewelt ghetoont hadden aen hun eyghen persoonen hadde dat niet door eenighe Officiers belet gheweest.

Oock soo groot is de compassie gheweest van dit aff-ghrijsselijck Calvinische Canalie, dat sy niet en lieten te segghen, dat sy noch dien nacht allen de Catholijcken in de Stadt londen souden kelen.

Besiet toch, Beminde Leser, met wat gheest dat dese boose menschen beseten zijn, die niet alleen soo verre van menschelijcke compassie zijn gheweest in het aenschouwen van alsulck jammerlijc spectakel als de arme menschen niet te helpen, oft bejammeren, dat de menschen de beesten dickmaels doen. En oock niet alleen met al spijticheyt van woorden te tracteren, en oock met stooten noch meer pijn aen te doen, maer noch bovendien te toonen den wil en begheerte om de rest van de onnoosele Catholijcken te vermoorden, al eveleens al oft hun jammerlijck lijden ende ongheluck hadde teghen dit Canalie een misdaet gheweest dat meriteerden noch een meerder straf. Och Godt Almachtich! Wat aff-ghrijsselijcke [blz. 6] Heydensche Furie oft Duyvelsche rasernije moet in de hersenen van dese Calvinische Ketters domineren.

Hoe hebben hier op de gheusche Preeck-stoel-gesellen hun tonghen gewet, met van dit te maecken een groot wonder werck en straffe van Godt, maer inder waerheydt segghen dat de Geusen moghen noch hierom van Godt ghestraft worden, doordien dat dit door hun oorsaeck gheschiet is, want waer het saeck dat sy de Kercken Catholijcken niet en hadden van hun ghenomen maer die de kercken laten behouden ende gebruycken die sy voor hun selven en voor gheen Gheusen gheboudt hebben veel hondert Jaeren eer de werelt van Gheusen gheweten heeft, dit ongheluck, en waer niet gheschiet, want dan en hadden de arme Catholijcken, niet ghenootsaeckt gheweest om een Sermoon te ghaen hooren, op een oudt verrotte solderinghe van een deel van een quaedt oudt huys. Maer de Geusen selver hadden hier toe moghen comen, die hun met scheuren, Schepen, kelders ende solders hun hebben moghen behelpen, eer dat sy de Catholijcken hun Kercken te onrecht hebben afghenomen, en hadden dan dry hondert van hunlieden aldaer, oft [blz. 7] in dier ghelijcke plaetse gheassembleert gheweest, Ick soude meynen dat de kamer niet stercker voor hunlieden soudt gheworden hebben dan het voor de Catholijcken was, oft datse door hun groote lichticheyt min swaerte by ghebrocht souden hebben als dry hondert Catholijcken, hadden sy oock soo veel in t’getal gheweest.

Tis noch in de memorie van de menschen dat de Puriteynen van Enghelandt die de oprechte Broeders zijn van de Gomaristen van Hollandt ende de Hugenotten van Vranckrijck, hebben een Bus-poyer-muelen (dat als een Hel op der aerden is) voor hun Preeck-plaetse ghecosen hebben in den tijdt vande Coningin Elisabeth, die hun lieden vervolghden, ende het preecken verboden heeft om dat sy Preeckten teghen haere Calvinische Eertsbischoppen en Bischoppen, ende andere Prelaten, tegen haer manier van Kercken dienst, ende Ceremonien die sy als overhooft van de kerck gheordonneert hadde onderhouden te worden. Ende waer het saeck dat dese suyvere ghepurificeerde Broeders hadden in hun wel gecosen plaets van een Bus-poeder-meulen, blijven preecken, ende niet gheattrapeert, en van daer verjaeght gheworden, het hadde lichtelijck connen gheschieden op een tijdt oft ander, dat een [blz. 8] cleyn voencxken viers, hadde al de Broeders wt dese Hel in de Lucht doen vlieghen sonder pluymen.

Men heeft oock gheweten dat doen een Calvinische Woorden-dienaer op stoel stont en preeckten in de Kerck te Londen, dat eertijdts voor de Minnebroeders ghehoudt was, dat eenighe steenen van boven wt het ghewelfsel af vielen, ende vielen eenighe menschen doot, ende andere ghequest hebben. Willen de Gheusen hier van een straf van Godt maecken, soo moet het dan door Mirakel gheschiet zijn, en hoe can dit met Gheusche leeringhe staen, die segghen dat de Mirakelen ghecesseert sijn?

Oock mocht men hun vraghen, waerom nochtans datter mer by leven ghebleven zijn, dan daer doot zijn ghebleven, ende oft die, die doodt ghebleven zijn meerder straf verdient hadden, dan de ghene die het leven behouwen hebben.

Over eenighe Jaeren is een groote Steen-clip oft Berghe om verre ghevallen op een Stedeken in Switserlandt ghenoemt Pyeurs, daer altemael Mans, Vrouwen, en Kinderen onder ghebleven zijn, wtghenomen eenen man alleen, die doen wat buyten de Stadt was, dat desen man door zijn heylicheydt van Godt ghespaert was meer? [blz. 9]

Den Theater oft Schou-plaets tot Londen, daermen gewoonlijck is de Beren met de Honden te sien vechten, is dat niet over eenighe corte Jaeren inghevallen gheweest door het ghewicht van t’volck dat op de Stellagien, oft Gallerijen was, daer vele van doodt gebleven zijn gheweest ende seer veele ghequest, ende oock altemael gereformeerde Broeders, want men niet en weet datter eenighe Catholijcken by waeren. En wat voor een Mirakel was dit?

Ten is niet langhe gheleden, dat te Londen een nieuw-Huys, dat soo nieu was, dat het noch niet ghedeckt en is gheweest, is inghevallen, ende ontrent 9. persoonen doodt ghevallen heeft.

Hoe seker zijn de Gheusche-ghereformeerde Broeders van Hollandt om van de Zee niet verslonden te worden, die hun dach en nacht daer mede is dreyghende, om dat sy leegher woonen dan het water.

Hoe lichtelijck soude een groot, ende ghedurighe Noortsche Tempeest, oft een Aertbevinghe dat causeren.

Dat dit gheschieden can is manifeest door de menichte van Dorpen, Menschen, en Beesten die hier voormaels tot diversche reysen door inundatien verdroncken zijn gheweest. [blz. 10]

Maer nu zijn daer oock Accidenten die gheschieden door onachtsaemheydt, oft qualijck toesicht vande menschen, selver die niet altoos soo wijs en zijn als in alle inconvenienten voorsichtich te wesen, natuerlijcke dinghen toonen natuerlijcke effecten. Godt Almachtich en maeckt gheen oude verrotte huysen de sterckte van nieuwe huysen, maer hy gheeft de menschen verstandt om stercke huysen te timmeren, en onstercke, oft verrotte huysen af te breken oft te repareren.

Salmen peysen dat dese ghoede menschen in de onghenade van Godt waeren, als zijnde grooter Sondaren dan ander menschen, Christus selver spreeckt ter contrarien van de achtien persoonen daer den Thoren in Silo op viel.

Datmen de wonderlijcke Accidenten verhaelen soude die in de Werelt ghesciet zijn, soo door inundatien van wateren, soo door Aertbevinghen, soo door Tempeest op de Zee, soo door den brant ende andere toevallen en accidenten, men soude veel te schrijven vinden, die de menschen overvallen zijn. Maer alsulcken inconvenient dat gheschiet is door de menichte van menschen te comen op een oude verrotte camer, dat hadden de menschen [blz. 11] selver connen beletten, hadden sy de voorsichticheydt die hun van Godt ghegheven is, wijselijck te werck ghestelt, maer dit vernegligeert hebbende, daer en is gheen remedie dan patientie, en Godt te bidden voor de overledenen Zielen, ende voor de bekeeringhe van de levende Zielen van de ghene die door de Catholijcken hun kercken af te nemen, hier van zijn sy eensdeels de oorsaeck, die niet tegenstaende dit groot onrecht, hunlieden alsulcken onmenschelijck Monsters te toonen, als in stee van Christelijcke compassie over de arme Catholijcken in die groote benautheydt te hebben, hun noch veel leet en hebben niet laeten te wenschen, en sulckx selver te begheren hunlieden aen te doen, al oft sy waeren de ghewillighe Beuls van den Duyvel.

Beminde Leser, soo dit voorgaende Verhael van het deerlijck ongheluck te Londen gheschiet op den vijfden dach van November soo voorseydt is, in de Druckerije onderhanden zijnde, soo zijn verscher Brieven van Londen ghecomen, Inhoudende, dat op den 23. der selver Maent, den brandt ghecomen is, ten huyse van een van de Magistraet van de Stadt van Londen ghenoempt Heer Guilliam Cohayne een seer [blz. 12] rijck Coopman, den welcken Brant niet alleenlijck zijn huys ende pack-huysen met allen sijn waeren en Meubelen verbrandt heeft, maer oock 14. oft 15. ander huysen daer mede, noch heeft men meer andere huysen afghebroken wt vreesen van den afgrijsselijcken Brandt. De schade die desen Magistraet alleen van zijnen t’weghen geleden heeft, wordt ghevalueert op 3. Tonnen Schadts, waer door hy niet verrempt en is, want hy wort ghe-estimeert 10. Tonnen schats rijck boven dese schade. Het vier soomen seydt is ghecomen, door eenich vlas, dat nat in een packhuys gheleyt is gheweest, ende van selfs verhiedt is gheworden, ende in brandt geraeckt, soo door diergelijcke ongheluck door eenich nadt Hoy oock can geschieden.

Altoos de onbermhertighe Broeders, die voor een straffe van Godt Almachtich het voorgaende ongheluck gheacht hebben, hebben in de selfste Maent nu een ander ongheluck in de selve stadt sien gheschieden, waer door sy hun soo seer niet en hoeven te verblijden in het ongheluck dat de arme Catholijcken over comen is. [blz. 13]

Tijdinghe uuyt Weenen. Overgheseth wt de Hoochduytsche Tale.

Alhier heeftmen Tijdinghe dat Betlehem Gabor sijnen wech over den Wittenberch neempt, soo dat de vreese ende het vluchten noyt grooter en is gheweest, ende men sal veel Meel ende Soudt naer Presborch in des keysers Leger voeren.

In plaetse van de ses Dienenbacxsche Vendelen dier onlancx met twee hondert Peerden op de plaetse zijn ghebleven, ten deele doot gheslaghen, ende ten deele moeten sweren, daer van de Principaelste zijn Ghevanghen wech ghevoert, soo is hem het Furstenberchs Regiment, (midtsdien den selven Grave heeft gheresigneert) overghegeven.

De voorgaende weke hevet alhier eenen grooten stormwint ghewayt, den welcken int Caerspel een schouwe heeft ghegrepen, ende meer als de helft der selver, met allen de Materialen int Caerspel om verre gheslaghen ende verplet, ende [blz. 14] eenighe ribben in stucken gheslagen, ende eenen persoon vant volck vanden Spaenschen Ambassadeur is daer onder doodt ghebleven. Die twee Cappuynen oft zijne Keyserlijcke Majesteydts Sangers zijn ghequetst, ende alle het toesiende volck is vol stofs wt het Caetspel gheloopen.

Voorts