Cort verhael vande Triumphante incomste des Prince Cardinael Infant, inde Stadt Brussel
| Cort verhael vande Triumphante incomste des Prince Cardinael Infant, inde Stadt Brussel (1834) door anoniem |
| Uitgegeven in Antwerpen door Abraham Verhoeven. |
Cort verhael vande Triumphante
incomste des Prince Cardinael Infant,
inde Stadt Brussel, den 4. November 1634.
Als mede van sijn gheluckighe reyse ende treffelijcke
Victorien die hy ghehadt heeft voor Nortlinghen.
T'HANTWERPEN,
By Abraham Verhoeven, op de Lombaerde veste
inde gulde Handt.
Met gratie en Previlegie.
ALsoo die Franchoysen, Sweden ende andere vyanden ene benijders van de macht des Huys van Oostenrijck, hebben soecken te beletten het overcomen van den Prince Cardinael, Broeder van sijns Conincklijcke Majesteyt, in dese Nederlanden, soo ist, dat hy eerst in Catalonien, daer naer in Italien ende namentlijcken Lombardye eenighen tijdt ghegouverneert hebbende, met een florissanten Legher van Milanen is vertrocken naer Tirol. Van daer treckende naer Passau, ende besocht hebbende sijn eyghen Suster Coninghinne van Hongaryen, heeft zijnen Leger gevoegt ontrent Nordlingen by de Leghers van den Coninck van Hongaryen ende van de Catholijcke Ligue.
Aengaende den Legher van de voorschreven Catholijcke Ligue (over de welcke te vooren is Generael gheweest den Hertoghe van Beyeren) is nu ghestelt in handen van den Hertoge van Loreynen, wiens Lieutenant Generael is Jan van Weert, een vroom soldaet, den welcken hier te Lande is gheweest over eenighe jaren Capiteyn van Peerden.
Dese drie Leghers gecommandeert wesende door die voorseyden drie Princen, te weten door den Coninck van Hongaryen, den Prince Cardinael, ende den Hertoge van Loreynen, alsoo sy waren gecampeert voor die Stadt Nordlingen, soo is den Hertoghe van Saxen Weymaer, met Gustavus Horne, Cratz, ende mede andere principale Commandanten over Sweedsche ende Protestante troepen, ghevallen op onser Legher.
Ende met een groote furie tsavondts op de onse vallende, so hebben sy twee Duytsche Regimenten verjaegt [ 3 ]ende daer van dry oft vier 100. mannen doot geslagen, daer en boven soo hebben sy aen de onse af genomen een bosken, het welck was grootelijcks dienende tot henlieden advantagie, ende alsoo den nacht was vallende, soo heeft een yeghelijck hem geretireert in zijn quartier, ende de Leghers van beyde parthyen hebben by nacht haerlieder squadrons in ordre ghestelt om tsanderdachs batalie te leveren.
Dus ontrent een half ure naer kriecken vanden dage soo is de batalie seer furieuselijck aengegaen van beyde de partyen, ende int eerste also de Sweedsche furieuselic speelden met het grof geschut, soo is eenen Spaenschen ghereformeerden Colonel oft Maistre de Campo met een groff gheschut doot gheschoten, ontrent dry oft vier passen van den Prince Cardinael. Waer door den selven Prince ende andere Commandanten ende soldaten zijn meer ende meer gheanimeert geweest, oock furieuselijck antwoordende met grove stucken, ende den vyandt bevechtende op alle quartieren, soo dat de fortuyne stondt draeyende vijf of ses uren sonder groote avantagie van d'een of d'ander partye, tot 10. uren smorghens.
Ten lesten also den Vyant was vallende op die oude Spaensche ende Italiaensche Regimenten (die welcke met den Prince Cardinael waren ghecomen) soo hebben die voorseyde oude soldaten ghebroken de fortse vanden Vyandt, staende al te samen ghelijck mueren. Soo dat hier uyt is te bemercken die Goddelijcke providentie, de welcke heeft willen gheven aen dese oude soldaten die principale glorie, oft immers het beginsel ende oorsaecke van dese groote Victorie.
Op den selven tijdt den Hertoghe van Loreynen sien[ 4 ]de sijn avantagie, heeft sijnen Lieutenant Generael Jan van Weert gesonden op den eenen vleugel vanden vyant met ontrent vier duysent vyfhondert peerden, ende de selve in disordre stellende, soo isser sulcken vreese ende confusie gecomen onder den Vyant dat al het voetvolc verlatende haerlieder Vendelen, zijn gaen loopen. Zoo datter over de thien of twaelff duysendt mannen op die plaetse zijn doot gebleven, so van het Voetvolck als van de Cavallerije des Vyandts. Jan van Weert met zijn Cravaten ende lichte peerden heeft den Vyant vervolgt over de ses of seven Duytsche mijlen, al nederhoudende wat sy onder weghen vonden, sonder eenen Troupe van ontrent dry duysent mannen, de welcke de wapen nederworpende, haerlieden hebben begeven inden dienst van den Keyser. Allen de welcke den voorseyden Jan de Weert wederom te rugge brengende, heeft gepresenteert aen den Coninck van Hongaryen, met een groote menichte van Vendelen ende Cornetten.
Zoo dat over de drye hondert soo Vendelen als Cornetten, met twee off dry duysent Waghens, allen de bagagie, amonitie, gheschut, etc. inde handen van de onse zijn ghecomen. Men hout datter niet een Vendel van het Voetvolck des Vyants is gesalveert geweest, ende dat naer de batalie qualijc acht hondert mannen te Voet ende twee duysent Peerden zijn by een gecomen. Allen de reste waren verslaghen of verloopen. Daer en boven zoo zijn ghevangen ghenomen Gustavus Horne ende Cratz, ende alle andere principale Hoofden oft Commandanten zijn ghevanghen of dootgheslagen geweest uytghenomen Saxen Weymaer, den welcken twee won[ 5 ]den ontfanghen hebbende is ontloopen met eenige Cavallerye.
Dit verstaen hebbende Oxensterre Directeur Generael over de Sweedsche ende Protestante Ligue, heeft eenen ortoisen brief gheschreven aen den Coninck van Hongaryen, biddende dat hy soude wel willen tracteren sijnen ghevanghen schoon Zone Gustavus Horne. Het welck hy oock heeft ghedaen, ende hy is ghevoert naer Ingolstadt in Beyeren, alwaer hy seer wel wort getracteert. Aengaende Kratz, men houdt dat hy is ghevoert naer Weenen.
Oxensterre door vreese verlaetende Franckfort is met zijn restante troupen ghetrocken naer Ments ende van daer in Poste naer Parijs culperende Saxen Weymaer, dat hy door zijn temeriteyt is oorsaecke van dese verloren batalie, ja van de universele ende totale ruine der Sweedsche in Duytslandt.
Om nu te comen tot den Prince Kardinael naer dese groote Victorie, ende na het overgaen van Nordlingen soo heeft hy zijn affscheyt genomen van den Coninc van Hongaryen, ende is Victorieus ghetrocken naer het Lant van Wirtembergh, ende heeft aldaer, ende inde omligghende Landen zijn Troupen wat laten refrescheren. Ende al waer dat hy heeft ghepasseert, soo heeftmen aen hem allen de poorten van de steden open gheset. Ten lesten ontrent Andernach doende maecken een brugghe, is over den Rhijn gepasseert met ontrent achtien duysent mannen, ende alsoo ghecomen tot Keulen. Alwaer he is seer heertelijck ontfanghen gheweest van die Ceurvorsten Ments, ende Keulen, van den Her[ 6 ]togh van Nieuwenborg met zynen Sone, van de Bisschoppen ende Princen van Wirtzborg, Worms, Paderborne, ende andere Potentaten.
Treckende van Ceulen naer Gulick, soo hebben hem gheaccompagneert in de selve Carotse twee mylen verre die voorseyde twee Ceurvorsten ende den Hertoghe van Nieuwenborg, van achter volchde te peerde den Sone van den voorseyden Nieuwenborg, ende in Carotsen volchden die voorghenoemde Bisschoppen ende andere Princen.
Tot Gulick zijn hem comen vinden den Prince Thomas van Savoyen, den Marquis de Aytona ende meer andere Principale Heeren. Ende naer dat sy aldaer samen hadden raet ghesloten, soo is den Grave van Mansvelt wederom te rugge ghesonden over den Rhijn, met ettelijcke Duytsche Regimenten. Maer den Prince Cardinael heeft by sich ghehouden die Spaensche ende Italiaensche troupen ende is met de selve ghemarcheert naer S. Stevens-Weert, ende van daer op Scherpenheuvel. Alwaer hy den eersten November op Alderheyligendach zijn devotie ghehouden heeft. Aldaer oock hebben hem ghesalueert die Ghedeputeerde van de Heeren Staeten van Brabant.
Van Scherpenheuvel naer Loven op den eersten November comende, is aldaer ghelogeert gheweest in het Collegie van Daele, ende den tweeden November wesende Alderzielen dach, heeft hy ghevisiteert de Kercke van de Augustijnen aldaer van de welcke ordre hy eenen Bichtvader is hebbende.
Van Loven is hy ghereyst naer ter Vueren, ende al[ 7 ]daer wat gherust hebbende heeft zijnen Intre ghedaen binnen Brussel op Saterdagh lestleden den 4. November.
Hy is inghecomen te Peerde gekleet in't root Frouweel rijckelijck gheboort, ende wat voor hem, was rydende den Prince Thomas. Item wat voorder den Marquis de Aytona, den Hertogh van Lerma, Graef Jan van Nassau, met allen de andere Heeren ende Princen, ende drie Compagnie peerden. Item, recht voor hem waren negen Trompetten seer lustich speelende, comende aen de Lovensche poort so hebben de Heeren van de Magistraet aldaer hem ghesalueert, ende den Sleutel ghepresenteert. Van de voorseyde poorte comende nae S. Goele Kercke, is aldaer in het Portael ontfanghen gheweest, van mijn Heer den Aertsbisschop van Mechelen, gheaccompagneert wesende van den Heer Deken ende andere Heeren van't Capittel aldaer, van de Patres van de Oratorie ende andere van de Clergie. Den Aertsbisschop heeft hem aldaer gesalueert met een korte vermaninge, dat hy soude willen trachten om ons al te mael te beschermen ende te verlossen van onse vyanden, etc. Ende van daer van het Portael hem leydende naer den Choor van het Heylich Sacrament van Mirakelen, soo heeftmen aldaer in Musiek gesongen eenen lofsanck. Den welcken voleynt wesende, so is den Prince Kardinael int lanck door de kercke ghegaen naer de langhe trappen, ende te peerde wederom sittende is met alle suite ghetrocken naer de Storm-strate, ende van daer voorby het Clooster van de Predick-heeren ende Minde-broeders naer de Mert. Den welcken was verciert lancx henen met Gal[ 8 ]derijen ende met Schilderijen, Arcken ende Poorten Triumphalen. Van de Mert is lancx den Steenwech ghetrocken naer het Hof: alwaer wat gherust hebbende, is hy gaen besoecken die Coninginne Moeder van Vranckrijck.
Men heeft dry daghen lanck tot Brussel geviert een yeghelijcken om prys, als oock ghedaen hebben alle die Gulden ende Ambachten. Op de Mart principalick heeftmen veel wonderlicke Vierwercken doen springen, ende op alle canten alle soorten van blyschappen bedreven.