Costumen van Brussel (1570)

Costuymen onderhouden by die van der stadt van Bruessele
Auteur	Stad Brussel
Genre(s)	Recht
Brontaal	Nederlands
Datering	1570
Bron	A. De Cuyper, Coutumes du pays et duché de Brabant. Quartier de Bruxelles, vol. I, Coutumes de la ville de Bruxelles, 1869, p. 1-32 - Tekstweergave op basis van een handschrift in het bezit van Edward Van Even - Overgenomen van kulak.kuleuven.be
Auteursrecht	Publiek domein

Costuymen onderhouden by die van der stadt van Bruessele, inden rade van Brabant overgedragen den xx may anno 1570

TITEL I. Ierst in materie van jurisdictie

1. In den iersten, in de voorscreven stadt is eenen amptman ende eenen lieutenant, die welcke dienen by commissie van Zyne Majesteit; desgelycx oyck sekere gesworene sergeanten.

2. De voorscreven amptman heeft tot zynen officien eenen gesworen clerck, die welcke gecosen wordt by den voorscreven amptman, ende doet zynen eedt in de rekencamere van Brabant.

3. In de voorscreven stadt zyn dienende een borgemeestere ende seven schepenen vuyt den geslechten, die jaerlycx by der Majesteit oft zynen gouverneur over Nederlant, worden gecosen ende vernieut op Sint-Jans avont midden somer.

4. Item, de voorscreven borgemeestere ende seven schepenen, ende tot dyen eenen rentmeestere vuyten geslechten, dienende twee jaeren continuelyck, worden genomineert ende gestelt by de Majesteyt oft by zynen voorscreven gouverneur, vuyten keuse die de seven geslechten der voorscreven stadt, elff daghen voer Sint-Jans avont, der voorscreven Majesteyt oft zynen voorscreven gouverneur gesloten overseynden.

5. Ten selven Sint-Jans avont, vergaderen de neghen natien der voorscreven stadt tsamen beneden in der stadt huys, ende kiesen aldaer vuyten selven natien twee rentmeesteren, die insgelycx dienen twee jaeren continuelyck, die welcke die voorscreven amptman oft zynen lieutenant eedt, in presentie van de voorscreven neghen natien.

6. Die voorscreven borgemeestere ende seven schepenen geedt synde, soe presenteren die voorscreven neghen natien aen de voorscreven borgemeestere ende schepenen vuyt elcker natie drie persoonen, maekende tsamen xxvii persoonen, waervuyt zylieden kiesen ierst eenen borgemeestere ende zesse raedtsluyden.

7. Item, die vier ierste schepenen kiesen oft nomineren, corts nae den voorscreven Sint-Jans daghe, vier persoonen vuyt heuren geslechten, om dat jaer te dienen als achten voor de gulde van der drapperie, dwelck een gericht appaert is, ende d'overdeken van der selver gulden die wordt by tourten [touren] gecosen vuyten voorscreven geslechten.

8. Item, die vyffste ende seste schepenen, die kiesen jaerlycx vuyt huer geslechten twee peysmakers, ende die leste schepene alleene andere twee peysmakers, oyck vuyten zelven geslechten, die insgelycx dienen den tyt van eenen jaere.

9. Item, die voorscreven borgemeestere vuyten natien kiest vuyt zynen oft andere natien, van ende vuyte voorscreven overgegeven xxvii persoonen, eenen onderdeken van der voorscreven gulde van der drapperie, ende die zesse raedtsluyden metten voorscreven rentmeesters, die kiesen vuyten natien vier persoonen geheeten achten, die welcke dienen in de voorscreven gulde van drapperien. Item, die voorscreven borgemeestere vuyter natien, ende die voorscreven zesse raedtsluyden, kiesen noch tsamen vuyte voorscreven overgegeven xxvii persoonen, vier andere persoonen, die welcke oyck dienen als peysmakeren; sulcx dat van den voorscreven overgegeven xxvii persoonen alleenlyck blyven sonder dienst elff persoonen; welcke voorscreven tweede borgemeestere, raedtsluyden, achten ende peysmaekeren doen behoirlyck eedt tot huerlieder voorscreven officien, in presentie van de voorscreven ierste borgemeestere ende schepenen.

TITEL II. Vierschare

10. Item, die voorscreven seven schepenen, ter manissen des amptmans oft zyns lieutenants, alleene hebben kennisse, bericht ende judicature van saeken ter vierschaeren recht gebracht zynde, volgende den statuyte daeraff zynde, hiermede by copie overgegeven, soe wel van civile als criminele saeken; in welcke civile zaecken den thoon es openbaer, ende in criminele saeken, daerinne dat geprocedeert wordt van drie daghen te drie daghen, wordt den thoon geproducheert in presentie van partie.

TITEL III. Gevangenen

11. Item, is de voorscreven amptman gewoonlyk zynen gevangenen te betichten in der heeren raedtcamere voer borgemeesteren, schepenen ende raedt, ende worden aldaer bedinght totten vonnis toe incluys, ten zy dat die gevangene, voer litiscontestatie, versuecke trecht van der vierscharen; in welcken gevalle wordt die zaeke aldaer gerenvoyeert, ende wordt aldaer teghen hen [hem] geprocedeert gelyck voorscreven is.

12. Item, de voorscreven amptman oft zynen lieutenant es schuldich zynen gevangenen ticht ende aenspraeke te doene binnen drie daghen nae syne apprehensie, ten waere dat die wethouderen, vuyt eenighe wettighe saeke, den voorscreven amptman oft zynen lieutenant, tot huerlieder versueeke, onverleth stelde.

13. Item, alle vagabonden ende delinquanten worden, op huerlieder confessie, die zy pede ligato doen voor den amptman oft zynen lieutenant met huerlieder gesworene clerck, voer recht gebrocht, ende indyen zy huerlieder confessie aldaer judicielyk bekennen, soe wordt daeroppe vonnisse gegeven, sulex als die wethouderen, nae gelegentheyt van der saeke, vinden te behoiren; ende soe verre die gevangenen zyne voergaende confessie revoceert, ende begeert assistentie van procureur, soe wordt hy ordinarie te rechte gestelt, ende wordt tegen hem geprocedeert, tzy in der vierscharen oft in der heeren raedtcamere, gelyck voorscreven is.

14. Item, als eenich gevangene oft delinquant by vonnisse gewesen wordt tot scherper torture, en mach die selve torture niet gebeuren dan in presentie van twee schepenen by de wethouderen daertoe gecommitteert, ende en mach de selve delinquant niet langer noch meer getortureert worden, dan ter ordinantie van den voorscreven twee schepenen.

15. Item, worden oyck eenighe saeken crimineel gemulcteert nae der stadt keure ende andere ordinantie van placcaten ende statuyten daeraff zynde.

16. Item, d'amptman oft zynen lieutenant, noch oyck die sergeanten, en moeghen niemanden van buyten ende affgesetene deser stadt voer civile saeken vanghen in een poirters huys, dan ten byzyne van twee schepenen, ten waere in openbaer herberghen, caberetten oft oneerlycke huysen, alwaer d'amptman oft zynen lieutenant ende sergeanten moghen apprehenderen sonder de presentie van schepenen.

17. Item, de poirters en moeghen om egeene civile zaeken gevangen worden zonder ierst met vonisse verwonnen te zyne, ende in criminele saeken en moeghen de zelve niet geapprehendeert worden sonder voergacnde informatie.

TITEL IV. Van zaeken die bedinght worden voir de wethouderen

18. Voer de voorgenoemde borgemeesteren, schepenen ende raedt, in huerlieder raedtcamere oft op de rolle, worden bedinght alle andere zaeken den ingesetenen der voorscreven stadt ende vryheyt der selver aengaende, ende dat sonder maninghe van den voorscreven amptman.

19. Behalven van der drapperien, dwelck een gericht appaert is, soe voorscreven staet, hebbende groote ende breede kennisse, soe binnen deser stadt Bruessele als buyten opt plat lant van Brabant, nopende der wollen met tgene des daeraff dependeert, als lakenen, het wercken van de lakenen, wevers, volders, verwers, droochscheerders ende andere hen daermede generende, mitsgaders van alle andere tapitcherie, patroenen schilderien, lynen lakenen, tycken ende alle andere hantwercken van lynen garen gemaeckt.

20. Oyck vuytgescheyden den peysmakers, die kennisse hebben van offentien, die deen partye der andere aendoet, hebbende oyck besundere instructie ende ordinantie by den wethouderen voortyden gemaect, oyck hiermede overgegeven.

21. Insgelycx d'overmomboiren van den weesen, die welcke zyn d'affgaende borgemeestere van den geslechten, d'affgaende voorschepen ende d'ierste affgegaen raedtsman, die welcke dienen twee jaeren, oyck op zeeckere instructie ende ordinantie daerop hier voertyden gemaect, hiermede overgegeven.

22. Welke voorscreven drie gerichten, als van der drapperien, peysmaekers, overmomboirs oft weesmeesters, zyn appellabel voor de wethouderen van Bruessele.

25. Item, de voorscreven borgemeesteren, schepenen ende raedt hebben oyck kennisse van zaeken den buyten poirteren aengaende, die welcke hen met pleccaet brieven deser stadt moeghen doen vuytscryven, soe wanneer zy buyten den anderen drie hooftsteden van Brabant gevanghen oft te rechte betrocken worden voor criminele oft civile zaeken, alleene vuytgesloten gebuerlycke rechten.

24. Item, voor de voorscreven gerichten respective, wordt geobserveert zeecker ordinantie voortyden op de proceduere gemaect, ende by wylen hooger memorien vrouwe Marie, conninginne van Hongerien, doentertyt regente, geconfirmeert ende den wethouderen belast hen daernae te reguleren.

25. Item, die voorscreven borgemeesteren, schepenen, ende raedt[hebben] oyck kennisse, bericht ende judicatuere van alle reele saken, soe verre die gronden resorteren ende gueden voor schepenen van Bruessele, by dyen dat binnen der selver stadt zyn andere verscheyden gerichten, kennisse hebbende van erffven, als 'tgericht van Uccle, die tolcamere, Sinte Geertruyden onder Nyvele, de banck van Jherico ende van Coeckelberghe, ende datter verscheyden leenen binnen Bruessele ende heurer vryheyt syn, soe van den hertoghe van Brabant als van den borchgrave gehouden, die oyck heuren competenten rechter hebben.

26. Van gelycken hebben, van ouden tyden, de selve wethouderen kennisse, bericht ende judicature van hueren schepenen brieven, executien ende andere questien ende differentien daervuyt spruytende, soe welop persoonen binnen der voorscreven stadt ende heurer vryheyt als op 'tplat lant, buyten den voorscreven drie hooftsteden geseten, tot dyen oyck van gelooften binnen der stadt ende vrydicheyt voer poerters gedaen, oyck van bleutinghen van den ingesetene goeden, soe verre die debiteuren woonachtich zyn binnen der ammannyen.

27. Item, hebben, als boven, oyck kennisse van den appellatien der vonnissen gegeven by de schepenen der port ende vryheyt Assche, der port ende vryheyt van Bracheneyghen, der banck van Ruysbroeck, van Droogenbossche, van Evere ende van Boortmeerbeke; gevende oyck den selven gerichten, tot hueren versueeke, leeringhe in materien voor hen hangende, twyffelachtich zynde.

28. Item, d'executie van den vonnissen by der weth van Bruessele gegeven, soe wel in der vierschaeren als in huerlieder raedtcamere oft op de rolle, mitsgaders heure schepenen brieven behoirlyck gevonnist synde, worden by mynen heere den amptman, zynen lieutenant oft gesworen dieneers ter executien gestelt binnen der stadt, huere vryheyt ende lande van Brabant, buyten de hooftsteden als voere, by apprehentie van den persoonen der gecondemneerde, vercoopinghe van hueren goeden, soe wel haeffelycke als erffelycke, behalven leengoeden.

29. Item, worden by den selven amptman oft zynen lieutenant ende den wethouderen ende rentmeesteren gemaect, ende hebben d'aucthoriteyt te makene verscheyden statuyten, soe wel op de justicie ende pollicie der selver stadt, als van den ambachten, den vyff gulden van den schutters ende verscheyden bruederschappen in der voorscreven stadt wesende, nae vuytwysen van den privilegien daeraff zynde.

30. Oyck hebben die voorscreven borgemeesteren, schepenen ende raedt 'tgouvernement over die godtshuysen, gheesthuysen ende gasthuysen deser stadt, die welcke gewoonelyck zyn, als momboirs van de selve godtshuysen, gheesthuysen ende gasthuysen, alle jaere te stellene ende te nominerene twee van de affgaende wethouders; ende over de voorscreven gheesthuysen ende gasthuysen es gestelt eenen contrerolleur van de rekeninghen.

TITEL V. Successie

31. Ierst, aengaende den leenen: want onder Bruessele ende heure vryheyt zyn leenen, eenighe ruerende van de Coninglycke Majesteyt ende eenighe van den borchgrave van Bruessele, die elck hen stadthouders ende mannen van leene hebben, mitsgaders hen rechten ende costuymen, daernae elck van hen in de successie ende andersins hem weet te reguleren, ende dat [daer] die niet en staen ter kennissen noch jurisdictien der stadt van Bruessele, soe gedraghen die voorscreven wethouderen hen totten selven twee leenhoven.

32. Angaende den erffgoeden, cheynsgoeden ende eyghen goeden, soe wel in gronden van erven als renten daerop besedt, guedende voer schepenen van Bruessele ende hen niet stootende aen de ghene die gueden voor die hootbanck van Uccle, oft subalterne hoven van dien, onder die tolcamere, onder Sinte-Geertruyen, Jherico ende diergelycke, hebben die van der selver stadt zeeckere statuyten daernae zy hen reguleren, wesende 'tstatuyt gemaect op de scheydinghe ende deylinghe, dwelck oyck ruert van lyffrenten, met zeeckere vercleringhe op de donckerheyt van dyen statuyte, met oyck op't stuck van den possessien ende prescriptien op verscheyden tyden gemaect, alle hierby gevueght zynde.

33. Maer, van costuymen weghen, useert men onder Bruessele noch soe hiernae volght, te wetene: dat die lancxtlevende van manne ende wyve, weder kinderen achter blyven oft niet, behout have ende schult ende wederschult, waer die selve geleghen zyn, sonder 'tsterfhuys eenichsins te moeghen repudieren; ende mach daermede doen zynen vryen wille, niettegenstaende zyne kinderen oft den erffgenamen des ierst afflyvighen wedersegghen, sonder oyck datter eenighe affdeylinghe gebeurt, gelyck in diversche andere plaetsen, oft sonder eenichsins syne kinderen daeraeff yet te moeten gheven, 'tzy als zy hen stellen tot geapprobeerden state oft andersins, dan zyn beliefte; ende wordt onder de have gecomprehendeert: gout ende silvere gemunt ende ongemunt, baguen, alrehande huysraet, schulden, actien, crediten, hueringhen, pachtingen ende alle andere actien personele, oyck penningen gecommen van affgequeten renten oft vercochte gronden van erven niet aengeleet ende noch in wesen zynde, al waeren die renten oft goeden geweest patrimonie oft van der zyden des ierste afflyvighen.

34. Item, die selve lancxtlevende behout zyn tocht aen alle d'erffgoeden ende renten toebehoirt hebbende den ierst afflyvighen van zynder zyden gecommen, soe verre die gueden voer schepenen van Bruessele, ende oyck aen de hellicht van den vercreghen goeden, want d'ander hellicht behoirt toe den lancxtlevende in proprieteyt, alwaer't soe dat de man oft de vrouwe t'samen, oft eenich van hen besundere de selve goeden vercreghen hadden; behoudelyck oft de man daertoe alleenlyck waere gecommen sonder zyn huysvrouwe in de brieven bekent te zyne, soe mach hy, staende den houwelyck van den vercryghe, de selve vercregene goeden vercoopen oft belasten in absentie van zynder huysvrouwe, maer naer de doot van de selve zyne huysvrouwe niet, want alsdan die proprieteyt van d'een helft succedeert op d'erffgenamen van der vrouwen, hem andersins daeraen behoudende zyne tocht; ende soe verre die vrouwe blyft lestlevende, soe mach zy met d'een hellicht van den voorscreven vercryghe doen heuren eyghen wille, ende aen d'ander hellicht behoudt sy heur tocht ende byleven.

35. Ende die kinderen des ierst afflyvighen, oft hen erffgenamen, hebben alleenlyck die proprieteyt, sonder daermede, dan by des tochteneer oft tochtenerssen wille, eenichsins die selve proprieteyt voer schepenen van Bruessele te moeghen opdraghen, transporteren, ter erffven vuytgeven oft belasten, mits dat proprieteyt ende tocht moeten vergadert zyn aleer die proprietaris die mach vercoopen, transporteren oft belasten.

36. Item, die tochtenere oft tochtenersse zyn gehouden die goeden in redelycke reparatien t'onderhoudene, ende den commere te betalene, in manieren gelyck 'tstatuyt van de meerders, hiermede overgegeven, dat vercleert articulo XLVII.

37. Item, die selve tochtenere mach affhouwen, in zynen behoirlycken ouderdom, alrehande opgaende morwe hout; ende andere hout mach hy sleunen ende troncken sonder aensien van den proprietaris.

38. Item, 'tvoorscreven recht van successie cesseert als by manne ende wyve, daertoe gequalificeert zynde, gelyckelyck met malcanders consente, contrarie gedisponeert wordt, oft in houwelycke voerwaerden andersins wordt versien; behalven nochtans dat een vrouwe persoon, maeght synde als sy houwt, niettegenstaende de houwelycke voorweerden, lancxtlevende blyvende, heeft huer optie te kiesene het testament, d'lantrecht, oft te blyvene by heuren conditien van houwelyck, indien zy te voeren met deliberatie van raede ende solempnelen eede daerop niet en heeft gerenunchieert.

39. Item, dat in de brieven van concquesten man ende wyff dicwils contrarie den lantrechte disponeren ende dat daermede 'tselve lantrecht cesseert.

40. Item, dat men in de rechte linie niet en mach hebben successie ende prelegaet t'samen, ende dat representatie plaetse heeft soe in linea recta als collaterael.

TITEL VI. Materie van meeringhe oft erfscheydinghen

41. Aengaende die materie van meeringhen oft erffscheydingen, es gemaect zeecker statuyt hiermede overgegeven, nae den welcken die voorscreven wethouderen ende partyen, die des van doene hebben, hen reguleren.

TITEL VII. Contracten voer schepenen gepasseert metten executien daervuyt spruytende

42. Dat men voer schepenen van Bruessele passeert alrehande deughdelycke contracten, als opdrachten van erffgoeden onder hen resorterende, ende eyghen goeden binnen Bruessele, der vryheyt ende ammannie geleghen, al hadden de selve eyghen goeden oyck voer andere gerichten geguedt geweest, belastinghen ende besettinghen op de selve goeden, zoe wel van erffelycke als losrenten ende lyfftochten, lothinghen, scheydinghen ende deylinghen, subdivisien, soe wel van verstorvene goeden als van goeden eenighe persoonen by coope indevis toebehoirende, van wat natuere de selve goeden souden moeghen zyn oft tot wat plaetsen die oyck geleghen zyn, schultbrieven, hueringhen, pachtinghen, concordien, overcommen, tractaten by partyen underlinghe geraempt ende gesloten, quytscheldin ghen, renunciatien van tochte ende duwarie, emancipatien, ghiften tusschen partyen, testamenten, houwelycke voerweerden oft oyck eenighe renten, 'tzy erffelycke oft lyffrenten, staende besedt op eenigh corpus van een ander stadt oft lant, oft oyck op de demeynen der Coninglycke Majesteit oft op eenighe staten oft leden van de landen.

42. Dat de ghene die eenighe contracten voor schepenen passeren smakende alienatie oft belastinghe van erffgoeden oft renten, moeten achtentwintich jaeren oudt zyn, oft hebben vier vrienden ende maghen, mans persoonen, certificerende dat oirboir ende proffyt is, oft worden somtyts by der weth daertoe geauthoriseert, by gebreke van de selve vrienden ende maghen.

44. Item, dat contracten van den weesen weghen gedaen, worden gedaen by athorisatie der overmomboiren ende der weth, respective by twee diversche consenten ende acten, met voergaende attestatie van vier vrienden ende maghen van beter gedaen te zyne dan gelaeten, oft informatie by den overmomboirs daerop genomen.

45. Dat van allen ’t gene des voer schepenen passeert is, als men in eenighen gebreke is, de selve brieven behoirlyck doet bevonnissen by amptman oft zynen lieutenant in presentatie van vier schepenen, tzy in de vierschaeren oft in der wethouderen raedtcamere ende selve by beleyden, verreyckinghen ende verthieringhen, vercoopinghen van goeden, in have oft erve, der debiteuren oft gebreckelycke, apprehensie van heure persoonen ende gevanckenisse van dyen by den selven amptman, lieutenant oft dieneers wordt ter executien gestelt.

46. Insgelycx oyck die schepenen brieven van verletten renten, gevonnist synde by affpandinghe van des men op den grondt vindt, alwaert oyck dat andere persoonen toebehoirde; behoudelyck dat die huerlinghen moeten worden gesommeert drie weken te voeren, om hen daerenbinnen te versien van andere huysen, ende huerlieder have van der erffve te doen indyen hen goetdunckt.

47. Ende die affpandinghe gedaen zynde by beleyde (sic), d’welck by amptman oft zynen lieutenant in presentie van twee schepenen binnen Bruessele ende haer vryheyt gedaen wordt, ende oft buyten vryheyt, met eenen dieneer ende twee poorters van Bruessele, by wetene van den buyten officier, ende vuyt crachte van beleyde brieven desselfs amptmans, behalven den wyn van den voorscreven buyten officier.

48. Nae welcke beleyt, ende naedyen alle die haeffelycke goeden int geheel affgepandt zyn, die goeden ledich moeten staen twelff geheel weken, ende daernae wordt die zelve proceduere gecondicht ter eleynder puyen van desen stadthuyse, in presentie desselfs amptmans oft zyns lieutenants ende twee schepenen, by eenen gesworen clerck der selver stadt ende eenen dieneer.

49. Ende veerthien daghen naer die voorscreven publicatie worden die goeden by vier schepenen, ter manissen des amptmans oft zyns lieutenants, aengewesen den rentieren als hen eyghen goeden, al waeren die veele betere, sonder daeraff rekeninghe te doene, behoudelyck den ouderen commere daer vuytgaende.

50. Ende van contracten van simple schulden, worden die haeffelycke goeden der debiteuren affgepant ende vercocht.

51. Ende die erffelycke goeden, soe wel eyghen als cheynsgoeden, vuytgenomen die leengoeden, worden beleyt binnen Bruessele ende heure vryheyt, met amman ende twee schepenen, ende buyten vryheyden, met eenen dieneer ende twee poorters, in manieren voorscreven, ende met vier sitdaghen, te houden van veerthien daghen te veerthien daghen. openbaerlyck in presentie van amman ende twee schepenen vercocht [den] meest daervoer biedende, ende wordt die coopere, ende leste hooghere daerinne by verreyckinghe geguedt; daeraff d'amptman oft lieutenant van tshertoghen weghen, als van heerheyden, waerschap geloeft; ende gebeurt tselve by consente der heeren van den gronde, hebbende hen behoirlyck recht soe van overstaen als andersins, die daertoe, soe verre die buyten der stadt woonende zyn, worden ontboden oft beschreven, ende in heurer absentien aldaer van heuren weghen wordt overgestaen.

52. Item, van verlette huyshuere mach men oyck affpanden, maer alleenlyck des huerlinex goeden woonende op de selve gehuerde goeden, sonder voorgaende vonnisse.

53. Van lyfftochten mach men insgelycx affpanden goeden den verobligeerden toebehoirende, maer en worden de goeden oft erffelycke panden, daerop die besedt syn, niet erffelyck vuytgewonnen, maer alleenlyck worden die in handen der pensionarissen oft actie totten lyfftocht hebbende gewesen, om die te verhueren ende te houdene totten voldoene van den achterstel ende costen, by manieren van lothen [noten] ende ploten.

54. Item, men mach voer schepenen van Bruessele egeen erffrenten vercoopen, belasten oft besetten dan op eenighe souffisante erffelycke panden, quytbaer den penningh sesthiene oft daerboven, ende niet daeronder, soe wanneer den vercooper dat gelieven sal ende niet den coopere; maer lyffrenten mach men wel besetten ende bekennen op have ende op borghe.

55. Haeffelycke goeden en can men te Bruessel niet valide verbinden om te beletten executie, confiscatie oft transpoirten van de zelve goeden, daer en moet terstont traditie naevolghen van den selven haeffelycken goeden.

56. Item, men mach geen schultbrieven passeren voer schepenen partyen en moeten ten beyden zyden affirmeren onder eedt de selve schult te zyn deughdelyck, rechtveerdich ende niet gefingeert om den heere oft andere persoonen te frauderen.

57. Is 't in de voorscreven stadt oyck costumelyck, dat, als eenighe debiteuren heuren crediteuren eenighe haeffelycke panden in handen [stellen] tot versekerheyt van huerlieder schult, ende als den dach van betalinghe is, soe mach die crediteur die voorscreven panden geven in handen van eenen gesworen dieneer, om die te vercoopene tot voldoeninghe van de voorscreven schult; welcke dieneer die voorscreven panden, oft eenich deel van dyen, brenght ende presenteert voor den amptman oft synen lieutenant ende vier schepenen, verclerende dat die crediteur die begeert vercocht te hebbene tot voldoeninghe van de voorscreven schult, versuec-kende dat d'amptman daerover soude manen ende die schepenen wysen; welcke amptman de voorscreven maninghe doet, ende die schepenen wysen voer een vonnisse dat men die voorscreven panden metten rechte sal vercoopen ende den crediteur daermede betaelen; daerby vuegende, indyen datter oevert, dat men 'tselve den debiteur sal restitueren, ende indyen datter gebreckt, dat den dieneer noch meer pandts sal haelen ende vercoopen, tot dat die crediteur sal voldaen zyn, ende dyen naevolgende worden die voorscreven panden by den voorscreven dieneer vercocht.

TITEL VIII. Van naderschappe

58. Es te wetene, dat, onder Bruessele, daeraff die schepenen alleenlyck kennisse hebben van goeden onder hun guedende, egeen naderschap en wordt geuseert te vallen; hieronder niet begrepen zynde die leenen, noch die goeden sorterende onder Uccle, Sinte-Geertruyen, Jericho, Coeckelberghe, die erffheeren in Laken, tolcamere, Anderlecht, Vorst ende meer andere ende heure vryheyt geleghen, daeraff zy hen refereren respective tot huerlieder rechten ende costuymen.

59. Maer binnen Bruessel valt alleenlyck naderschap van renten die niet te quyten en staen, als die verthiert worden, ende dat by die proprietarissen van den goeden daerop die renten vuytgaen, soe verre 'tselve huysen zyn binnen der cuype van Bruessel geleghen, voer sulcken prys als sulcke renten vercocht zyn.

60. Dat oyck die stadt van Bruessele die renten op't corpus der selver stadt besedt oft vercocht, als die verthiert worden, mach lossen ende vernaederen voor den selven prys van de verthieringhe; d'welck zy heeft ex statuto, ende oyck mits die brieven, diemen als nu daeraff maect ende langen tyt gemaect heeft, dat onderspreken.

61. Ende hoe wel dat den lantchartre in de ammanie van Bruessele begrypt, dat men eyghen, leen ende erffve soude gebieden te vercoopen in de kercke, drie veerthien nachten des sondaeghs ter messen, ende daernae, die tusschen halm ende heere niet en compt, dat hy geen naderschap hebben en soude, soe en wordt 'tselve onder Bruessel niet onderhouden, dan alleenlyck ten platten lande, daerop den voorscreven lantchartre spreekt.

TITEL IX. Preferentie

62. Es waer, dat in den jaere xvc eenendertich, zeeckere mandement van weghen de Keyserlyck Majesteit es gepubliceert op de bancquerouten, daerinne staet onder andere: dat die crediteuren in de achtergelaeten goeden der selver souden concurreren in deylinghe tot verhalinghe van heure schult op de goeden van de voorscreven bancquerouten, heure complicen ende fugitiven, nae de grootte ende advenant van heure schult, sonder preferentie, niettegenstaende dat eenighe van de voorscreven crediteuren den anderen geprevenieert mochten hebben arrest te doene op de goeden van de bancquerouten, als waert oyck soe, dat 'tselve geschiede in geprivilegieerde plaetsen, niettegenstaende oyck de costuymen, statuyten ende previlegien van de plecken ter contrarien, die welcke, ingevalle als boven, gederogeert zyn; 'twelck zindert altyt alsoe geuseert es geweest; behalven dat huyshuere altyt wordt geprefereert op de have die men bevindt in't huys daeraff men de huere schuldich is.

63. Maer aengaende der preferentie ende concurrentie van andere persoonen egeen bancquerouten wesende, worden geprefereert: huyshuere, bodeloon, montcosten, stadtschulden, d'ierste executien van vonnissen of gevonniste schepene brieven, pyn ende arbeyt, arresten in heure ordene ende beleyden, ende dat soe verre 'tgoet van den debiteur hem streeckt.

TITEL XI. Cessie

64. Item in materie van cessien, volght men d'ordonnantie by de voorscreven Keyserlycke Majesteyt in den jaere xvc xxxvi daerop gemaeckt.

TITEL XII. Materie van arresten

65. D'amptman deser stadt oft zynen lieutenant ende huerlieden gesworen sergeanten moeghen, vuyt saeken van huerlieden offitien oft ten versuecke van eenighe partyen, arresteren de persoonen ende haeffelycke goeden, vruchten, brieven, titulen ende munimenten van de buyten luyden comende ende synde binnen deser stadt ende heure vryheyt; maer die haeffelycke goeden moeten zy arresteren in presentie van twee poorters deser stadt; welck arrest duert een jaer, ende daerenbinnen moet d'arrestant zyn actie daeraff institueren voor de voorscreven wethouderen, oft, by gebreke van dyen, soe wordt 'tvoorscreven arrest, nae 'tvoorscreven jaer desert, ende van onweerden.

66. D'arresten diemen doet op persoonen en derven niet gedaen worden in presentie van poirters noch andere getuyghen, maer die gearresteerde moet alsdan oyck gedaeght worden tegen die naeste vergaderinghe van de voorscreven wethouderen, ende alsdan moet d'arrestant zyn actie daeraff intenteren ende syn aenspraeke doen, oft, by gebreke van dyen, wordt den gearresteerde geaccordeert comparuit, oorloff van den hove ende costen, indyen die wethouderen connen alsdan partyen gehooren, ende indyen neen. soe wordt die saeke vuytgestelt tot der ierster vergaderinghe van den voorscreven wethouderen.

TITEL XIII. Materie van hueringhe

67. Alle hueringhen van huysen, hoven, landen, boomgaerden, bosschen, viveren ende andere erffven liggende ten stadtrechte van Bruessele oft ten gelycken rechte, moeten te Bruessele stadtgrypen, zoe verre die gedaen syn by partien des over weder zyden volle macht hebbende, sonder dat die selve hueringhen souden cesseren drie jaeren na den overlyden van der eender oft van der andere partye, gelyck men in sommighe plaetsen useert; ende moeten d'erffgenamen van beyden zyden succederen in de voorscreven hueringhen, het zy ten proffyte oft ter schade.

68. Een tochteneer en mach die huysen, bempden, boogaerden noch diergelycke erffven niet langer verhueren dan zyn leven geduerende ende d'jaer daerinne dat hy sterft; maer die landen, die mach hy verhueren drie jaeren lanck, ten eynde dat die pachter soude moegen genieten de drie aerden of saisoenen van den selven lande.

69. Maer soe wanneer een tochteneer eenighe van de voorscreven erffgoeden langere verhuert dan voorscreven staet, ende dat die proprietarisen hen willen draghen als affgenamen van den voorscreven tochteneer, soe moeten die voorscreven hueringhen vaste blyven, niettegenstaende dat die tochteneer des egeen macht en hadde, mits dat, nae deser stadt recht, alle persoonen die hen willen dragen als erffgenamen van heuren voorders, die moeten betalen huerlieder schulden ende voldoen huerlieder geloften, indyen die geoirloeft ende eerlyck zyn.

70. Ende en waeren die voorscreven proprietarissen egeen erffgenamen van den voorscreven tochteneer, soe souden die huerlingen actie hebben op de erffgenamen van den voorscreven tochteneer ende verhuerdere, om hen die voorsereven hueringhe te doen volgen, oft daeraff te gecryghen den den goeden moet van de voorscreven huerlieden.

Onder stont aldus geschreven: Gecollationneert tegen die originele minute van de costuymen der stadt van Bruessele, overgedraghen in den rade van Brabant op ten XXen dach van may xvc Lxx; berustende de selve minute onder den secretaris BOSCHVERCKEN; is dese daermede bevonden concorderende by my; ende was onderteeckent, J. MELYN.