Iconologia of Uytbeeldinghen des Verstants/Alterezza

← Al­ti­me­tria. Hoogh­te me­tin­ge

‘Al­te­rez­za. Hoogh­moe­dig­heyt, Groots­heyt in een ge­meen so­ber Bur­ger Man’ door Ce­sa­re Ri­pa

Su­bli­mi­ta del­la Glo­ria. Hoog­heyt van Eere →

Afkomstig uit Cesare Ripa et al. (1644) Iconologia of Uytbeeldinghen des Verstants, Amstelredam: Dirck Pietersz Pers, p. 203-204. Publiek domein.

[ 203 ]

Alterezza. Hooghmoedigheyt, Grootsheyt in een gemeen ſober Burger Man.

EEn jonge Maeghd die blind is, met een hooghmoedigh opſicht, hebbende een koſtele en cierlijcke roode wapen rock, geſtickt met eedelgeſteenten van grooter waerde, en onder ’t opperkleed ſalſe een ſlordigh onderkleed hebben, dat gantſch geſcheurt zijnde, de aerde of de aſch gelijckt, hebbende onder den rechter arm een Pauw, en de ſlincker ſtaet open en om hoogh gekeert, ſtaende met d’eene voet, op een groote kloot, en met d’ander als ofſe daer van boven af ſlibberde.
Grootsheyt heeft haer oorſprongh uyte hovaerdye, niet ſeer ontaerdende van haere Natuyre, diewelcke nergens anders uyt voortkomt als uyt een valſche inbeeldinge, van dat men ſich waent beter te zijn als een ander: Waer over Auguſtinus ſeyt in ’t xiv boeck van de ſtad Godes, dat de Hovaerdye niet anders is als een hertztocht van een verkeerde grootdunckentheyt. Dit ſelve bevestigen Hugo, Iſidorus en D. Thomas, en bepaelen de Hovaerdye die alreede bevestight is, ſeggende, datſe is een ongeſchickte hertztocht tot Hoogheyt. Iongh wortſe gemaelt, om dat de Philoſooph in ſijne Welſprekens konſt ſeght, dat het den Iongelingen eygen is, eergierigh, groots en hovaerdigh te zijn.
Blind is zy gemaelt, om dat de Grootsheyt den Menſche ſoodaenigh verblint, dat het quaede, waer in meeſt ons verderf gelegen is, aldermeeſt van ons wort begeert, en wy zijn altijd beſorght dat wy meeſt daer nae ſtaen, waer in het meeſte gevaer is, zijnde berooft van het licht des Heeren. Waer over oock de H. Oudvaeder de Hovaerdigheyt by de blinde vergelijckende, aldus ſeyt: Gelijck de blinde, van een yder, licht kan worden beſchadight, alſoo kan oock een hovaerdige, die God niet kent (want het beginſel van de hovaerdye is God niet te kennen) lichtlijck van de menſchen gevangen worden, als zijnde van ’t opperſte licht berooft. Zy wordt gemaelt datſe het aengeſicht en haer weſen om hoogh ſteeckt, om te vertoonen, ’t geene Dante in ſijn Vagevier ſeyt:
Om dat de Grootſheyt plaeght dit brooſe Adams ſaet,
So buygt het noch ſijn hals, noch kent ſijn eygen quaet.
Het koſtle en rijcklijcke roode kleet, met eedele ſteenen geborduyrt, bediet dat de Hooghmoedigheyt in ſijne Iongheyt veele bloeds heeft, ’t welck een oorſaecke is van de natuerlijcke hette, gelijck Galenus ſeyt, alſoo dat hy door deſe hette en overvloet des bloeds, ſich in ſijn doen ſterck en welgeſtelt vint, door de ſubtijlheyt en opheffinge der geeſten, achtende ſich daer door veel machtiger en rijcker als andere.
Het geſcheurde kleed van verwe als de aerde of als aſſche, bediet dat de groothertige en hovaerdige van geener waerde is, ſlecht en veracht als dreck en aſſche, gelijck Syrach ſeyt, Ghy dreck en aſſche wat verhovaerdight ghy u? Hierom is ’t inſonderheyt in de Arme ondraeghlijck en lelijck, groots en hooghmoedigh te zijn, gelijck Auguſtinus mede ſeyt, de Hovaerdye vvort meer in de Arme, als in de Rijcke, gelaſtert.
In de rechter arm houtſe een Pauw, tot een teycken, dat dit Dier behaegen ſchept in ſijne uytwendige veeren, ſich te groots houdende by ’t geſelschap van andere vogelen: alſoo veracht oock een groots en hovaerdigh Menſch alle andere perſoonen. Waer over Auguſtinus ſeyt, de Hovaerdye haet haere medegeſellinne. [ 204 ]
De ſlincker arm om hoogh, met de open hand beteyckent, dat de grootſche Menſch met pochen en voordoen, ſich waent meeſter te zijn in alle dingen. Dat zy op een kloot ſtaet, bediet, het gevaer waer op de Hovaerdige ſtaet, weſende deſe kloot een ſeer beweeghlijck beeld, ſich bewegende door ’t aenroeren, om dat dieſelve geen vaſtigheyt heeft, en daerom wortſe geſtelt, als ofſe met d’ander voet daer af viel, hebbende de grootsheyt geen grond, waer op zy ſtaen kan, ſich ſelve ſtortende van boven neer in armoede en ellende.
Seecker aerdigh Latijns Poeet, heeft op deſer wijſe van de Hovaerdye geſchreven:

Siedy iemand ’t hoofd op ſteecken,
Veel van ſtam en ſchatten ſpreecken,
Trots van opſlagh, ’t hert vol vvind,
Segh vry, dat ſijn val begint.