Iconologia of Uytbeeldinghen des Verstants/Generosita (2)

← Ge­ne­ro­si­ta. Groot- of Eedel­moe­dig­heyt

‘Ge­ne­ro­si­ta. Groot­moe­dig­heyt, Eedel­heyt, Aen sijn door­luch­ti­ge Hoog­heyt Carel Ema­nuel Her­togh van Sa­vo­yen’ door Ce­sa­re Ri­pa

Mag­na­ni­mi­ta. Groot­moe­dig­heyt →

Afkomstig uit Cesare Ripa et al. (1644) Iconologia of Uytbeeldinghen des Verstants, Amstelredam: Dirck Pietersz Pers, p. 187-188. Publiek domein.

[ 187 ]

Generosita. Grootmoedigheyt, Eedelheyt, Aen ſijn doorluchtige Hoogheyt Carel Emanuel Hertogh van Savoyen.

EEn ſeer ſchoone Ionge Dochter, die neffens hare ſchoonheyt ſeer wel gemaeckt van leeden is, hebbende blonde hayren die achter neergeſtreelt zijn, op een aerdige maniere, weſende Konincklijck gekleet, met een kroone op ’t hoofd, hebbende de rechter hand uytgeſtreckt en naeckt, waer in dat een gulden keeten hanght met eedelgeſteenten, en andere koſtlijcke dingen, als of zy dieſelve iemant wilde vereeren, leggende haer ſlincker hand op des Leeuws kop, die ter ſyden ſtaet.
De Grootmoedigheydt wort Iongh gemaelt, vermits Ariſtoteles ſeght, dat in de jonge luyden de Moedigheyt meeſt uytblinckt, waer door zy geoordeelt werden om groote dingen te doen, die zy daer nae oock grootmoedigh uytvoeren. ’t Welck de Paus Ioannes beveſtight, Nae dat een yder eedel of grootmoedigh van herten is, ſoo veel is hy te eergieriger: waer toe hy oock door de natuyre wort wegh genomen. En Ovidius tot Livium geeft de Ieughd den eygen bynaem van Grootmoedigh:

De Ieughd, vol moeds, den ſtrijd begint:
Met kloeckheyt hy den last verwint.

Schoon van geſicht wort zy vertoont, om dat de Eedelmoedigheyt tot haer wit heeft niet alleen heerlijcke daeden uyt te voeren, die uyt een eedel en geciert gemoed heerkomen, maer oock om van ſich te verjaegen alle vuyligheyt, ſnootheyt en gebreken: en daerom paſt haer de uyterlijcke ſchoonheyt seer wel, en ’t is gemeenlijck een klaer teecken, [ 188 ]dat het uytwendige met het inwendige over een kome, gelijck ſulx Ambroſius ſeyt, de geſtalteniſſe des lichaems is een beeldeniſſe des gemoeds, en een voorſtel van de vromigheyt. En Seneca ſeght in ſijn xxxvii ſendbrief: De Eedelheyt des gemoeds is de Eedelmoedigheyt van de ſinnen, en de Eedelheyt van den Menſch is het grootmoedige gemoed: en dit is het heerlijckste dat een dapper gemoed in ſich heeft, dat het altijt tot eerlijcke dingen wort opgeweckt. De blonde en ſchoone hoofdhayren, bedieden dat in de moedige niet herbergen quaede en verachte invallen, maer hooge en grootmoedige, na de grootsheyt van ſijne nature, gelijck geſeyt is.
Het Koninghlijcke kleed en de gulden kroone op ’t hoofd, bedieden, de opperſte Edeldom, waer in dat deſe deughd waerdighlijck beſtaet: Want gelijck het goud, door ſijnen aert, eedel, ſuyver en ſchoon-blinckende is, alſoo is oock de grootmoedigheyt door ſich ſelven heerlijck, diewelcke alleen onderhouden en gevoet wert, door de grootsheyt, die niet van haere aert noch natuyre, verandert.
De naeckte rechter arm mette hand om hoogh, vaerdigh om de rijckdommen uyt te deelen, betoont, dat de moedigheyt in ’t ſchencken vry en bloot is van alle eygen baete, ſiende alleen op de Eedelheydt en hoogheyt van ’t gemoed.
Datſe de ſlincker hand op ’t hoofd van den Leeuwe leyt, bediet de gelijckheyt, die een moedigh Man mette Leeuwe heeft, want dat Dier (naer ’t ſeggen van alle de Natuyrſchrijvers) houd de overhand van de Grootmoedigheyt onder alle viervoetige Dieren, ſich altijt wreet toonende, tegens die geene, die ’t wil beſchadigen, maer in ’t tegendeel goed-daedigh tegens die ’t wil wijcken: alſoo is oock een moedigh Man, diewelcke alhoewel hy wort beſtreden en bevochten, ſoo hout hy ſich nochtans onverwinnelijck, en machtigh tegens alle ongevallen, en dat door ſijn eygen dapperheyt: Waer over Cicero ſeyt, die groot van gemoed en ſterck is, die ſet alles te rugge, wat oock den Menſch magh ontmoeten, en hy acht het niet met alle. Vergevende vaerdighlijck den geenen die ſijne gonſte verſoecken. Waer op ſeer wel voegt, ’t geene eertijts op Cæſar Auguſtus, door den inhout deſer Dichten, is gepaſt:

De Gramſchap van de Leeuw den Overwonnen ſpaert,
Ghy die ſteets overwint, volght oock der Leeuwen aert.

En van dieſelve Eedelheyt der Leeuwen, getuygen deſe Dichten:

Het is den Leeuw genoegh, door ſijnen ſieren moet,
Dat hy ſijn vyand dwinght en werpt hem onder voet:
De Wollef en de Beyr, ’t geſelſchap zijn der ſnooden,
Die den verwonnen ſlaen, met moorden en met dooden.

Waer uyt men met verwonderinge ſiet, hoe ſich dit eygentlijck paſt op dat ſeer oude en doorluchtige Huys van Savoyen, hebbende tot haer waepen dit Koninghlijcke Dier, niet alleene voor ſoo veele, en ſoo veele Koninglijcke en onverwinnelijcke Helden van de voorgaende eeuwen, in deſe doorluchtige ſtamme, dieder is de alderoudſte en eedelſte van Italien, maer als nu oock in ’t beſonder, van ſijn doorluchtigſte Hoogheyt den grooten Carel Emanuel Hertogh van Savoyen, wiens groote daeden, dapperheyt, eedelheyt, en grootmoedigheyt, die hy met groote manhaftigheyt ſoo in den Krijgh, als in tijde van Vreede heeft betoont, de geheele Werlt bekent zijn. Soo datter niet is aen te twijfelen, of aen ſijne Hoogheyt paſt dit lof, dat met een onſterflijck gerucht altijt ſal uytblincken.