Iconologia of Uytbeeldinghen des Verstants/Roma Santa
| ← Roma, van Theodosius de Alder-Christlijckste Keyser | ‘Roma Santa. Heyligh Romen’ door Cesare Ripa | Luguria → |
| Afkomstig uit Cesare Ripa et al. (1644) Iconologia of Uytbeeldinghen des Verstants, Amstelredam: Dirck Pietersz Pers, p. 237-238. Publiek domein. |
Roma Santa. Heyligh Romen.
EEn ſtaende Vrouwe met een borſt-ſtuck gewaepent, en een purperen kleed op een gouden grond, en voor een Kam op den Helm, ſalſe dit teycken ☧ hebben, in de rechter hand een Spies, waer boven een kroone ſal ſtaen met eedelgeſteenten, alwaer het ſelve teycken ſal ſtaen met eene dwers-lijne om leegh, die een Kruys ſal maecken: onder de Spieſſe ſal een Slange leggen. In de ſlincker hand een Rondas of Schildt, waer in twee Sleutels kruyslinghs over malkanderen leggen, d’eene van goud en d’ander van ſilver, in een root veld, met het Rijck van de drie Pauſlijcke kroonen, boven de Sleutels. Het purper was de kleedinge van de Koningen, Raedsheeren en Romeynſche Keyſeren, gelijck tegenwoordigh van de Cardinaelen en Pauſſen. Het purper in ’t goud was eygentlijck voor de overwinnende triumpheerders. In H. Romen zijn de overwinnende triumpheerders niet hooger als die geene, die den Palm van ’t Martelaerſchap hebben verkregen, ſulx datſe zijn gekleet met het purper van haer eygen bloed, en van ’t goud, door de volmaecktheyt van haer gelove, door welckers verdienſten Romen heyligh wort geheeten, en dat door de beecken en ſtroomen van ’t bloed der Martelaeren, die haren grond hebben vochtigh en nat gemaeckt.
Conſtantinus de Groote, was de eerſte Keyſer, die ſijn beſte deede, om de ſchoone ſtad Romen heyligh te maecken, door den naeme Chriſti, en ſijn heyligh Cruys te verheffen. De H. Conſtantinus ſtont bekommert over de ſchricklijcke en gevaerlijcke krijgh, die hy ſoude aenvangen tegens Maxentium, als wanneer hy tegens den avond, in den Hemel boven de Sonne, ſagh ſtaen, het triumphteecken des Cruyces, met dit opschrift daer by, Eo Vinces, gelijck ’t Euſebius
[ 238 ]in ’t tweede boeck van ſijn leven verhaelt uyt de eygen mond van den Keyſer Conſtantinus, en andere getuygen. In andere boecken als mede in de Medaglien leeſtmen, Hoc ſigno victor eris, dat is, door dit teycken ſuldy overwinner zijn. Conſtantinus wilde doen het gewoonlijcke Heydenſche Veldteycken niet meer gebruycken maer liet boven een lange ſpieſſe, met goud beſlaegen, en een gouden dwers-boute, kruys-wijs daer boven, eenen gouden kroone maecken, die met koſtele geſteenten beſet was, en dede daer in ſtellen de twee eerſte letteren van Chriſti naeme, in ’t griex van goud, te weten een p in ’t midden, x zijnde Chi; welcke naem Chriſti hy altijt op ſijn Helmet droegh: aen de voorſeyde bout of dwersyſer hingh een Koninghlijcke ſluyer, die met goud en peerlen geborduyrt was, die men in de Medaglien niet ſiet, maer wel het ander. Nicephorus verhaelt dat Conſtantinus dit teycken tweemael aen den Hemel heeft geſien, eens te Conſtantinopel, doenmaels Bizantium genaemt, en andermaels te Romen. Met Chriſti naeme dan en met den Standaert des Cruyces, hadde hy heerlijcke overwinninge over den Tyran. S. Ioan. Damaſcenus verhaelt, dat Conſtantinus onder ſijne beeldeniſſe te Romen, die met de rechter het Kruys hielde, liet ſtellen het opſchrift, van deſen inhoud, door dit heylſaeme teycken, zijnde een waerachtigh aenwijſer der dapperheyt, heb ick u ſtad, uyt der Tyrannen jock verlost zijnde, in vryheyt gebracht, en den Raed en ’t Romeynſche Volck in haer voorgaende glans en waerdigheyt vry gemaeckt en herſtelt. Met ſoodanigen eedelen inhout, gaf hy aen Romen vryheyt, datmen aldaer opentlijck het Cruys en Chriſti naeme begoſt te eeren: En men ſiet doorgaens te Romen in de geſtoelten van d’alderoudſte Kercken, op de heylige Kerckhoven, binnen de grotten en hoolen, en boven de graf-lantaernen, het bovengeſeyde teycken van den naeme Chriſti, door de welcke en door ſijn H. teycken des Cruyces Roma heyligh geworden zijnde, en de Slange der afgoderie vertredende, heeft in alle plaetſen het Cruys opgerecht. Waer van de Poeet Prudentius en de Capiteyn van Theodoſius, tegen Simmachum verhael doen.
Tegenwoordigh is noch op de ſpitſe van den tooren op ’t Campidoglium, het beeld van Romen over eynde geſtelt, gewapent met het Cruys, hebbende in de rechter hand een Trophee, Scepter, Waepenen, zijnde het Cruys het eedelſte verborgenſte en krachtighſte boven alle andere, door ’t welck zy is de grondſteen en ’t hoofd van de H. Moeder de Kercke die de Roomſche geheeten wort.
De kroone mette koſtele geſteenten wort niet alleen geſtelt tot een cieraet als het van Conſtantinus gestelt is, maer oock tot een verborgen ſin, nemende den Diamant voor een vaſt Geloof, den Eſmaraud voor de Hoope, den Rubijn voor de brandende Liefde, de Peerlen, Topaſen en Saffyren voor de oneindlijcke deughden en Godvruchtige wercken, die in ’t H. Romen uytblincken.
Zy draeght in den Rondas de wapenen van de H. Kercke, zijnde twee ſleutels en een drie dobbele kroone, tot teycken van de Pauſlijcke waerdigheyt, die in Romen haere ſitplaets heeft, en door de welcke het H. Romen, ’t heyligh geloof is genietende, en wort daer door als het heyligh hoofd en de Heylige Moeder van de Werreld ontſien en geeert, inſonderheyt in ſijne H. Hoofdkercke van S. Ian van Lateranen, daer dit opſchrift, aldus ingehouwen, te leſen is:
Dogmate Papali datur & ſimul Imperiali,
Quod ſim cunctarum Mater, Caput Eccleſiarum.
Tot bevestinge van haer lof als heyligh, niet als oud Heydens, ſullen wy eyndigen met het klinckdicht dat Petrarcha ſtelt, in ſijn Latijns werck:
Fontana di pietà ch’estingui ogn’ira,
Scola de Santi & Sferza d’ Hereſia &c.