Koning Oedipus

< Sophokles

Indien het Grieks (deels) onleesbaar is kan deze versie je misschien (!) helpen.		If the Greek is (partly) illegible this version might (!) work better on your machine.
Koning Oedipus		Οἰδίπους[1] Τύραννος[2]
Proloog
Oedipus O kinderen, jonge afstammelingen van de oude Kadmos, waarom toch zit ge in deze houding bekranst met de takken van smekelingen? De stad is vol van wierookwalmen zowel als van hymnen en klaagliederen. En kinderen, omdat ik het niet van boden, dit is van anderen, wilde vernemen, ben ik zelf naar hier gekomen, ik die door allen de beroemde Oedipus genoemd word. Maar gij, grijsaard, zeg me - vermits het u uiteraard past in plaats van allen hier te spreken - zeg me, in welke gemoedsgesteltenis zit ge daar, in angst ofwel met hoop vervuld? Want alles wil ik tot een goed einde brengen! Ik zou immers harteloos zijn om met uw toestand geen medelijden te hebben.		Οἰδίπους ὦ τέκνα[3], Κάδμου[4] τοῦ πάλαι νέα τροφή, τίνας ποθ' ἕδρας τάσδε μοι θοάζετε ἱκτηρίοις κλάδοισιν ἐξεστεμμένοι; πόλις δ' ὁμοῦ μὲν θυμιαμάτων γέμει, ὁμοῦ δὲ παιάνων τε καὶ στεναγμάτων: ἁγὼ δικαιῶν μὴ παρ' ἀγγέλων, τέκνα, ἄλλων ἀκούειν αὐτὸς ὧδ' ἐλήλυθα, ὁ πᾶσι κλεινὸς Οἰδίπους καλούμενος[5]. ἀλλ' ὦ γεραιέ[6], φράζ', ἐπεὶ πρέπων ἔφυς[7] πρὸ τῶνδε φωνεῖν, τίνι τρόπῳ καθέστατε, δείσαντες[8] ἢ στέρξαντες; ὡς θέλοντος ἂν ἐμοῦ[9] προσαρκεῖν πᾶν: δυσάλγητος γὰρ ἄν εἴην τοιάνδε μὴ οὐ κατοικτίρων ἕδραν.	5 10
Priester O Oedipus, gij die de macht hebt over dit land, gij ziet hoe wij hier zitten, van alle leeftijden, bij de altaren die u toebehoren. De enen zijn nog niet sterk genoeg om het nest te verlaten, de anderen gaan gebogen onder de last der jaren. Ik, de priester van Zeus, zij de bloem van de Thebaanse jeugd. De anderen hebben zich verzameld op het marktplein, bij de twee tempels van Pallas, bij de profetische as van Ismenos.		Ἱερεύς ἀλλ' ὦ κρατύνων Οἰδίπους χώρας ἐμῆς, ὁρᾷς μὲν ἡμᾶς ἡλίκοι προσήμεθα βωμοῖσι τοῖς σοῖς: οἱ μὲν οὐδέπω μακρὰν πτέσθαι σθένοντες, οἱ δὲ σὺν γήρᾳ βαρεῖς, ἱερεὺς ἐγὼ μὲν Ζηνός, οἵδε τ' ᾐθέων λεκτοί: τὸ δ' ἄλλο φῦλον ἐξεστεμμένον ἀγοραῖσι θακεῖ πρός τε Παλλάδος διπλοῖς ναοῖς, ἐπ' Ἰσμηνοῦ τε μαντείᾳ σποδῷ. πόλις γάρ, ὥσπερ καὐτὸς εἰσορᾷς, ἄγαν ἤδη σαλεύει κἀνακουφίσαι κάρα βυθῶν ἔτ' οὐχ οἵα τε φοινίου σάλου, φθίνουσα μὲν κάλυξιν ἐγκάρποις χθονός, φθίνουσα δ' ἀγέλαις βουνόμοις τόκοισί τε ἀγόνοις γυναικῶν: ἐν δ' ὁ πυρφόρος θεὸς σκήψας ἐλαύνει, λοιμὸς ἔχθιστος, πόλιν, ὑφ' οὗ κενοῦται δῶμα Καδμεῖον, μέλας δ' Ἅιδης στεναγμοῖς καὶ γόοις πλουτίζεται. θεοῖσι μέν νυν οὐκ ἰσούμενόν σ' ἐγὼ οὐδ' οἵδε παῖδες ἑζόμεσθ' ἐφέστιοι, ἀνδρῶν δὲ πρῶτον ἔν τε συμφοραῖς βίου κρίνοντες ἔν τε δαιμόνων συναλλαγαῖς: ὅς γ' ἐξέλυσας ἄστυ Καδμεῖον μολὼν σκληρᾶς ἀοιδοῦ δασμὸν ὃν παρείχομεν, καὶ ταῦθ' ὑφ' ἡμῶν οὐδὲν ἐξειδὼς πλέον οὐδ' ἐκδιδαχθείς, ἀλλὰ προσθήκῃ θεοῦ λέγει νομίζει θ' ἡμὶν ὀρθῶσαι βίον: νῦν τ', ὦ κράτιστον πᾶσιν Οἰδίπου κάρα, ἱκετεύομέν σε πάντες οἵδε πρόστροποι ἀλκήν τιν' εὑρεῖν ἡμίν, εἴτε του θεῶν φήμην ἀκούσας εἴτ' ἀπ' ἀνδρὸς οἶσθά του: ὡς τοῖσιν ἐμπείροισι καὶ τὰς ξυμφορὰς ζώσας ὁρῶ μάλιστα τῶν βουλευμάτων. ἴθ', ὦ βροτῶν ἄριστ', ἀνόρθωσον πόλιν, ἴθ', εὐλαβήθηθ': ὡς σὲ νῦν μὲν ἥδε γῆ σωτῆρα κλῄζει τῆς πάρος προθυμίας: ἀρχῆς δὲ τῆς σῆς μηδαμῶς μεμνώμεθα στάντες τ' ἐς ὀρθὸν καὶ πεσόντες ὕστερον. ἀλλ' ἀσφαλείᾳ τήνδ' ἀνόρθωσον πόλιν: ὄρνιθι γὰρ καὶ τὴν τότ' αἰσίῳ τύχην παρέσχες ἡμῖν, καὶ τανῦν ἴσος γενοῦ. ὡς εἴπερ ἄρξεις τῆσδε γῆς, ὥσπερ κρατεῖς, ξὺν ἀνδράσιν κάλλιον ἢ κενῆς κρατεῖν: ὡς οὐδέν ἐστιν οὔτε πύργος οὔτε ναῦς ἔρημος ἀνδρῶν μὴ ξυνοικούντων ἔσω.	15 20 25 30 35 40 45 50 55

Noten

1. ^  Οἰδίπους - letterlijke transcriptie "Oidipous": deze weergave wordt in het Nederlands ook vaak gebruikt, maar sinds Freud (die het begrip Oedipuscomplex lanceerde) lijkt de gelatiniseerde weergave "Oedipus" ook in het Nederlands haast onontkoombaar. Een andere transcriptie die in het Nederlands gebruikt wordt is "Oidipoes" (dit is tevens hoe deze naam uitgesproken wordt). Voor een uitvoeriger bespreking van hoe Oud-Griekse namen in het Nederlands weergegeven worden, zie Overleg Wikipedia:Transliteratie- en transcriptiegids.
2. ^  Het woord Τύραννος ("Turannos") wordt hier bij Sophocles gebruikt in de betekenis koning, heerser - zonder de negatieve connotaties van tiran, despoot, die pas later ontstaan (tegen de tijd van Plato). Het woord Βασιλεύς ("basileus") wordt door Sophocles' tijdgenoten meestal gebruikt om een koning aan te duiden, maar Sophocles gebruikt dus doorgaans Τύραννος.
3. ^  τέκνα - Oedipus spreekt zijn onderdanen toe als vader, hoewel hij èèn van de jongeren van het gezelschap is.
4. ^  Κάδμος ("Kadmos"); gelatiniseerde weergave "Cadmus". Voor een bespreking van hoe Oud-Griekse namen in het Nederlands weergegeven worden, zie Overleg Wikipedia:Transliteratie- en transcriptiegids.
5. ^  Veel meer dan de acteur die bekendmaakt welke rol hij speelt moet men achter deze lijn niet zoeken.
6. ^  Deze ouderling is de Ἱερεύς ("priester") die zo dadelijk het woord zal nemen - hij is een soort ouderdomsdeken.
7. ^  ἔφυς - van het werkwoord φύω, hier in de betekenis van "natuurlijk zijn". πρέπων - deelwoord met waarde van completieve zin.
8. ^  δείσαντες - bepaling van gesteldheid (δείδω).
9. ^  έρξαντες; ὡς θέλοντος ... ἐμοῦ - Oedipus gaat alleen op de hoop in.