Nieuwe Tijdinghen/1628 069

N.T. 1628 nr. 69 (30 juni)

Verhael van de natuere, ende eyghenschappen des Olifants

Tot den Leser.

By occasie dat teghenwoordelijck binnen de stadt van Antwerpen voor gelt te sien is seker wtlandtsche beeste, Olifant genaemt zijnde, ende door dien onder de lieden diversche ende verscheyden discoursen zijn rijsende rakende de natuere ende proprieteyten van alsulcken vremde beeste: hebbe ick goet ghevonden wt den Naturalisten, te weten wt Aristoteles, Aelianus, Galenus, Plinius ende andere, by een te vergaderen't ghene dese materie is aenghaende, om elck een materie ende stoff te gheven van den Olifant nae de waerheyt te descourreren, hopende desen mijnen arbeyt sal den volcke agreabel ende aenghenaem wesen.

De Olifanten, onder de viervoetighe beeste op der aerden de aldergrootste zijnde, worden alleenlijck ghevonden in warme landen, te weten in Indien, Asien, Ethiopien, Sumatra, Barbarijen, Lybien, ende dierghelijcken Orientaele heete Landtschappen, door dien de nature van dese beestegheen coude verdraghen en can. Maer de Olifanten van Indien zijn veel grooter as die van Barbarijen, soo dat dese mits hunne cleynte, de Indiaensche (de welcke ghemeynlijck tot de hooghte van neghen oft thien cubitien, ende tot de dickte van vyf oft ses cubitien wassen) ontsien, ende ontrent de selve niet comen en dorven.

Op elck sijde hebben sy vier tanden daer sy hunnen cost mede knauwen, ende twee andere, die in het opperste kaeckbeen staen, gijkende wt sijnde deselve wtgijkende tanden vande mannekens vele grooter dan die vande wijfkens, met noch dese differentie, dat de wtgijkende tanden vande mannekens voren opwaerts om hooghe gecromt zijn, maer die van't wijfken staen recht wt, ende zijn oock altemets wel onderwaerts omghecromt. Ende dese tanden worden somtijts bysonders in de oude Olifant, ende die hun in platte velden houden, soo groot dat men daer dorpels vande huysen af maeckt, jae somtijts wel thien voeten lanck: maer de ghene die hun in het gheberghte oft ontrent de Rivieren houden, en hebben soo groote noch oock soo schoone ende witte tanden niet.

De snuyte voren van des Olifants hooft afhanghende, is sijne neuse, de welcke hy als een handt is ghebruykende, daer mede de spijse ende dranck in sijnen muyl stekende, jae alle dinghen van der aerden soo aerdigh opnemende, dat hy oock een eghenmanneken opheffen soude. Dese snuyte is onder aen het eynde vol gaetkens, door de welcke hy sijnen inhaelt. Sy doen daer mede sulck een cracht, dat Galenus schrijft dat hy ghesien heeft eenen Olifant eenen seer dicken tack van eenen boom aftrecken, die 24. mans met stercke touwen niet en conden booghen.

Sy sijn soo vol schaemte, dat sy noyt paeren en sullen als in't heymelijck ende binnen dicke boscagien, soo dat sy van niemandt en moghen ghesien worden: ende ghepaert hebbende, ghaen sy stracks nae het water om hun te suyveren.

Aengaende hun leven, seght Aristoteles ende Aelianus, dat sy wel 200. Jaeren leven, ende Solinus seght van 300. jaeren, 'tselve met suffisante exempelen betoonende.

Sy hebben soo goede memorie, dat sy punctuelijck onthouden wat hunne meesters hen bevelen: ende 'tselve soo pertinentelijck expedieren dat daer aen niet en manqueert. Athenaeus verhaelt sekere fraye Historie van eenen Olifant. Daer was, seght hy, seker Indiaen die eenen Olifant regeerde. De huysvrouwe van desen Indiaen gebaert hebbende, ende ghevoelende dat sy sterven moeste, heeft haer kindeken, niet meer als een maendt oudt zijnde, in Indiaensche Taele (de welcke de Olifanten verstaen) den Olifant belast gade te slaen. De vrouwe nu doot zijnde, heeft de Olifant het kindt soo lief ghecreghen, dat hy 't selve noyt verlaeten wilde, ende het kindeken niet siende gram was. Daerom moeste de voedster, soo saen sy den kinde de borst ghegeven hadde, de wieghe met het kindt wederom tusschen de beenen van den Olifant setten ende als sy dat niet en dede, soo wilde hy van droefheyt niet eten. Voorts den gheheelen dagh door, als het kindt sliep, sloech d'Olifant 'tselve gade houdende met sijne snuyte stroo oft yet anders, daer hy de vlieghen van het kindt mede afkeerde: ende als het kindt begonst te crijten, soo wiste hy met sijne snuyte de wieghe te roeren ende het kindt in slaep te wieghen. Jae sy worden soo tam, dat sy oock leeren met steenen nae den doel worpen: ende Aelianus seght dat hy eenen Olifant heeft sien schrijven, ende dat met sulcke neerstichyt, dat hy sijn ooghen niet eens en soude opgheslaghen hebben, om niet temissen. Jae dat noch meer is, den selven Aelianus seght dat de Olifanten op het spel leeren dansen, soo dat sy, den speelman traegh spelende, oock properlijck dansen; ende den speelman rasch door spelende, sy oock rasch dansen. Het zijn bykans ongheloovelijcke dinghen die by de Auteurs vande Olifanten beschreven zijn, sulcks dat naest den mensche gheen ghedierte op der aerden te vinden is, dat sulcken verstant heeft.

Noch een sake isser daer de Olifanten vele menschen te boven zijn gaende: want sy sulcke doot vyanden zijn van overspel, dat men 't nauwelijcks soude ghelooven, ten waere dat soo treffelijcke Auteurs sulcks waeren beschrijvende. Een Historie verhaelt de selve Aelianus, segghende dat, als op sekeren tijdt de meester van een Olifant sijn eyghen huysvrouwe vermoordt hadde om dat sy hem niet schoon ghenoegh en was, deselve onbedachtelijck voor de cribbe des Olifants begravende, ende een schoonder vrouwe trouwende; den Olifant de nieuwe vrouw met sijn snuyte tot aen de cribbe gheleyt heeft, met sijne tanden de aerde ophaelende, ende haer het doot lichaem van de eerste vermoorde vrouwe toonende, ja met ghenoeghsaeme verstandelijcke teeckenen te kennen ghevende, dat sy sien soude, wat vileynen moorder sy ghetrouwt hadde.

Als de Olifanten yewers over een diepe gracht moeten gaen daer sy niet wel connen door gheraken, soo gaet een van hun allen in de gracht, hem soo voeghende, dat de andere gemackelijck over sijn lijf connen gaen. Als sy nu al ghepasseert zijn, soo ghebruycken sy, om den anderen wt de gracht te crijghen, desen middel. Een van steckt sijn been van boven in de gracht, ende die van beneden slingert sijnen snuyt daerom ende laet hem soo optrecken, ondertusschen brenghen de andere alderhande rijs-werck by, 'tselve van boven neder in de gracht smijtende, dat den anderen daer op steunende te ghemackelijcker wtgheraken can.

Als hem in de wildernisse een mensch begegent die van sijnen wegh verdoolt is, soo ghaen sy selve wat wt de weghe, om dat de mensche van hun niet en soude verschrikt wesen, daer nae gaen sy al soetkens ter sijden voor, tot dat sy den verdoolden op den rechten wegh brenghen. Ende want inder wildernisse vele Draken zijn, die den mensche verslinden souden; isset sake dat eenighen Draeck wt comt, soo vechten sy soo langhe daer teghen, tot dat hem de mensche ondertusschen ghesalveert heeft.

Vele meer andere wonderlijcke saken soude men wt de Auteurs connen bybrenghen: maer dese zijn om den lieden stoff van discoursen te gheven, ghenoegh. Vaert wel.