Bij zulke ondubbelzinnige bewijzen van daling van den afgesloten waterspiegel, verloor men zich in gissingen omtrent de oorzaken daarvan, en de meesten geloofden, dat de watermassa een onderaardschen afvoer had gevonden. Doch von humboldt verklaarde zich, na een grondig onderzoek, daartegen en noemde den veranderden waterstand alleen een gevolg van de uitgestrekte ontginningen, die in de laatste halve eeuw in den omtrek van het dal hadden plaats gehad.
Vijfentwintig jaren later bezocht boussingault de vallei. De bezorgdheid der inwoners was nu veranderd; zij zagen den waterspiegel van het meer niet langer dalen, maar aanhoudend rijzen. Onderscheiden eilanden, vroeger uit het water opgerezen, waren reeds weder tot gevaarlijke klippen voor de schepelingen geworden. Vele katoenplantingen werden onder water gezet, en een aanhoudende noordwestewind was voldoende, om den weg van Maracay naar Nieuw-Valencia te overstroomen. Angstig vraagden de bewoners zich af, hoe lang de wateren nog zouden voortgaan met hunne eigendommen te verwoesten, en zij, die aan onderaardsche afleiding van het water geloofd hadden, moesten nu wel aannemen, dat die kanalen zich gesloten hadden.
Wat was er gebeurd in die jaren? De geschiedenis geeft de oplossing van dit raadsel. Groote staatkundige beroeringen hadden het land getroffen. Venezuela behoort niet meer tot Spanje. Het vreedzame dal van Aragua was de schouwplaats van den bloedigsten oorlog geweest. Een strijd op leven en dood had de velden verwoest, de bevolking verminderd. Een aantal slaven had op den eersten kreet van onafhankelijkheid de vrijheid genomen, en zich geschaard onder de vanen der Republiek. De aanplantingen werden verlaten en het bosch, dat onder de keerkringen zich voortdurend uitbreidt, had in korten tijd weder bezit genomen van een deel van het land, door aanhoudenden menschenarbeid daaraan ontrukt. Afleidingskanalen en bevloeijingswerken waren verwoest, en de wateren herkregen hun natuurlijken loop.
Alzoo, toen bij de ontwikkeling der bevolking van Aragua de ontginningen en uitroeijingen van bosch vermeerderden, daalde allengs het niveau van het meer. Later, toen door eene bloedige omwenteling de landbouw kwijnde en het bosch zijn aloud gebied grootendeels
