vriendschap en had welligt aan hem de voorliefde te danken, die hij toen reeds voor de studie der kryptogamen en der talrijke grassoorten aan den dag legde.
In het voorjaar van 1788 ging hij naar de universiteit te Göttingen, waar hij één jaar lang met zijnen broeder de philologische kollegiën van den beroemden heyne bezocht. Hier nam hij de eerste proef van letterkundigen arbeid door een klein geschrift over de weverijen der Grieken op te stellen, dat echter niet in druk is verschenen. Zijne liefde tot natuurkundige studiën werd in Göttingen op velerlei wijze door mannen als blumenbach, beckman, lichtenberg en link opgewekt en door reizen in het Hartsgebergte en langs de Rijnoevers nog meer aangewakkerd. Als vrucht van zijne laatste reis verscheen het eerste gedrukte boek van hem in 't licht: Ueber die Basalte am Rhein nebst Untersuchungen über Syenit und Basanit der Alten (Berlin 1790).
Eene reis, die hij in 1790 met georg forster, die den scheepskapitein cook op zijne tweede reis rondom de wereld had vergezeld, door België, Holland, Engeland en Frankrijk ondernam, oefende op zijn geheel volgend leven eenen gewigtigen invloed uit. Met eene hartstogtelijke liefde voor het zeewezen ontwaakte toen reeds in hem de vurige begeerte om de verre keerkingslanden te bezoeken. Maar daar hij destijds nog voor eene praktische loopbaan in het vak van het finantiewezen en de staathuishoudkunde bestemd was, begaf hij zich naar Hamburg op de handelsakademie om kollegiën over den geldsomloop te hooren, het boekhouden te leeren en zich met alle kantoorzaken naauwkeurig bekend te maken. Hier kwam hij met jonge lieden uit alle landen van Europa in aanraking en had de gunstigste gelegenheid zich in het gebruik der nieuwe talen te oefenen. Zijne kennismaking met de eerste dichters van dien tijd, met klopstock, voss, claudius en de beide stolbergen maakte hem zijn verblijf te Hamburg niet alleen aangenaam, maar tevens hoogst belangrijk voor de veelzijdige vorming van zijnen geest.
Maar het leven in de steden behaagde hem niet op den duur. Het was zijn vurige wensch buiten in de vrije natuur te leven. Hoe verheugde het hem, na een verblijf van vijf maanden in het moederlijke huis de toestemming te verkrijgen om van levensbestemming te ver-
