in 't hoogduitsch door ideler vertaald, 5 t. Berlijn 1836—1839.
In het jaar 1835 trof hem een gevoelige slag. Zijn broeder wilhelm werd van zijne zijde weggenomen. Welk eene vreugde was het hem niet geweest, zijnen wilhelm in zijne nabijheid te hebben! Ofschoon ieder van hen zijne eigene baan bewandelde en zijn eigen vak beoefende, gingen toch hunne studiën hand aan hand. Terwijl wilhelm zich in de wetten van het historisch geestesleven der menschheid en in de overblijfsels van lang verstorvene volken en talen verdiepte, trachtte alexander de geheele physieke wereld in hare eenheid en zamenhang te omvatten. Maar op hoe vele punten van het rijke gebied des levens moesten deze twee groote broeders niet met elkander in aanraking komen!
Wilhelm had op de vastheid van alexanders gestel de hoop gebouwd, dat deze hem overleven en zijne letterkundige nalatenschap aanvaarden en bezorgen zoude. Hij leefde na den dood zijner vrouw op het slot Tegel in gezelschap van zijne dochters. Eene toenemende zenuwzwakte deed vermoeden, dat zijn leven ten einde spoedde. Gedurende zijne laatste ziekte bezocht alexander hem dagelijks. "Ik verliet hem gister avond om elf uur" schreef hij aan zijn vriend barnhagen von ense "en ga er nu weder heen.—De dag van gister was minder onrustig. Een half soporeuse toestand, veel, niet zeer rustige slaap—en bij elk ontwaken woorden van liefde, van troost—altijd nog de klaarheid van den grooten geest, die alles bevat, onderscheidt en zijn eigen toestand navorscht. De stem was zeer zwak, ruw en kinderlijk fijn; daarom zet men hem nog bloedzuigers aan de keel. "Volkomen bij zijn verstand!—"Denkt zeer dikwijls aan mij" zeide hij eergister, "maar met blijmoedigheid. Ik was zeer gelukkig. Ook heden was een schoone dag voor mij, want de liefde is het hoogste. Spoedig zal ik bij moeder zijn inzigt hebben in eene hoogere wereldorde."—Mij blijft geen zweem van hoop over. Ik dacht niet, dat mijne oude oogen zooveel tranen hadden. Het duurt nu acht dagen."—Den 8 April 1835 ontsliep wilhelm in de armen van zijn broeder.
De belangrijke levensloop van humboldt had hem in betrekking gebragt met de meest beroemde geleerden, inzonderheid natuuron-
