24
tevens de toekomende ondergang van het zonnestelsel noodzakelijk was aangezegd. Zijn meening werd een halve eeuw later wiskundig bewezen en nog een halve eeuw later wees de spektroskoop[1] het bestaan aan van zulke gloeiende gasmassa's in 't wereldruim in onderscheiden perioden van verdikking.
Haar voltooiing vond deze nieuwere Duitsche wijsbegeerte in het stelsel van Hegel, waarin voor 't eerst—en daarin bestaat zijn groote verdienste—de geheele natuurlijke, geschiedkundige en geestelijke wereld als een proces, d.w.z. als in voortdurende beweging, verandering, ontwikkeling wordt voorgesteid en de poging gedaan om den innerlijken samenhang in deze beweging en ontwikkeling aan te toonen. Van dit gezichtspunt uit scheen de geschiedenis der menschheid niet meer een ordeloos gewarrel van onzinnige gewelddadigheden, die voor den rechterstoel van het nu gerijpt wijsgeerig verstand allen gelijkelijk verwerpelijk zijn en die men liefst zoo gauw mogelijk vergeet, maar als het ontwikkelings-proces der menschheid zelve, wier langzame ontwikkeling langs alle dwaalwegen moet nagegaan worden en wier innerlijke gang volgens wetten door alle schijnbaar toevallige gebeurtenissen heen aangewezen moet worden.
Dat nu is de taak van het denken.
Dat het stelsel van Hegel de vraag niet oploste, die het zich stelde, doet er hier niets toe. Zijn groote verdienste was dat hij haar gesteld heeft. Het is zelfs een taak, die niemand alleen kan oplossen. Ofschoon Hegel naast Saint-Simon het meest universeele hoofd van zijn tijd was, toch was hij beperkt:1o. door den noodzakelijk
- ↑ Een spektroskoop is een instrument dat dient om de samenstelling der lichtbronnen, vooral ten dienste van scheikundig onderzoek, waar te nemen.
