zeggen van handelsberekening, ontstond het communisme van Owen. Hetzelfde karakter, steeds op de praktijk gericht, behoudt het voortdurend. Zoo deed hij in 1823 den voorslag om de Iersche armoede te lenigen door communistische kolonies en legde er volledige berekeningen bij over van oprichtingskosten, jaarlijksche uitgaven en vermoedelijke inkomsten. Zoo is in zijn definitief toekomstplan de technische uitwerknig der bizonderheden, bestek, ontwerp en afbeelding in vogelvlucht inbegrepen, met zulk een zaakkennis uitgevoerd, dat, wanneer men Owen's methode van maatschappelijke hervorming eenmaal als juist erkent, tegen de detail-inrichting zelfs van het standpunt van den vakman slechts weinig te zeggen valt.
De overgang tot het communisme was het keerpunt in Owen's leven. Zoolang hij als louter philanthroop opgetreden was, had hij niets geoogst dan rijkdom, bijval, eer en roem. Hij was de populairste man van Europa. Niet alleen zijn standgenooten, ook staatslieden en vorsten hoorden hem goedkeurend aan. Toen hij echter met zijn communistische theorieën te voorschijn kwam, waren de bordjes verhangen. Drie groote belemmeringen waren het die hem voornamelijk den weg tot maatschappelijke hervorming schenen te versperren: het privaatbezit, de godsdienst en de tegenwoordige huwelijksvorm. Hij wist, wat hem te wachten stond, als hij deze aantastte: de algemeene vogelvrijverklaring door de officieele maatschappij, het verlies zijner gansche sociale positie. Maar hij liet zich niet weerhouden, ze zonder voorbehoud aan te tasten, en het geschiedde gelijk hij voorzien had. Verbannen uit de officieele maatschappij, doodgezwegen door de pers, verarmd door mislukte communistische proefnemingen in Amerika waaraan hij zijn gansche vermogen geofferd had, wendde hij zich rechtstreeks tot de arbeidende klasse en bleef in haar midden nog dertig jaren werkzaam. Alle maatschappelijke bewegingen, alle werkelijke vooruitgang, in Engeland in het belang der arbeiders tot stand gekomen, zijn aan Owen's naam verbonden. Zoo wist hij na een inspanning van vijf jaren te bewerken dat in 1819 de eerste wet tot beperking van vrouwen- en kinderarbeid in de fabrieken aangenomen werd. Zoo presideerde hij het eerste congres waarop de Trades Unions van geheel Engeland zich in één enkelen grooten Vakvereenigingsbond vereenigden. Zoo voerde hij als overgangsmaatregelen tot alge-
