I.
Het moderne socialisme is volgens zijn inhoud in de eerste plaats het product van de aanschouwing, eenerzijds van de in de huidige maatschappij heerschende klassentegenstellingen van bezittenden en bezitloozen, kapitalisten en loonarbeiders, anderzijds van de in de productie heerschende anarchie. Maar volgens zijn theoretischen vorm doet het zich aanvankelijk voor als een verder opgevoerde, zoogenaamd consequenter doorvoering van de door de groote fransche wijsgeeren der 18de eeuw geformuleerde beginselen. Als elke nieuwe theorie, moest het beginnen met aan te sluiten aan het aanwezig gedachtenmateriaal, hoezeer ook zijn wortel in de stoffelijke, economische feiten lag.
De groote mannen die in Frankrijk de hoofden voor de komende omwenteling verhelderden, traden zelf uiterst revolutionair op. Zij erkenden geen uiterlijk gezag, van welken aard ook. Godsdienst, natuurbeschouwing, maatschappij, staatsregeling, alles werd aan de meest onbarmhartige kritiek onderworpen; alles moest zijn bestaan voor den rechterstoel der rede rechtvaardigen of van dit bestaan afstand doen. Het denkend verstand was de eenige maatstaf voor alles. Het was de tijd, toen, zooals Hegel zegt, de wereld op den kop gesteld werd[1],
- ↑ De passage over de fransche omwenteling luidt als volgt: "Het denkbeeld, het begrip van het recht deed zich plotseling gelden, en daaraan kon het oude staketsel van het onrecht geen weerstand bieden. In de idee van het recht is dus thans een wet opgesteld en op dezen grondslag moet nu alles gevestigd worden. Zoolang de zon aan het uitspansel staat en de planeten om haar wentelen, was het nog niet aanschouwd, dat de mensch zich op den kop, dat is op de ge-
