( 15 )
aanleiding dat ook de landbouw, in schraaldere oorden met de veeteelt vereenigd, gemakkelijker kan worden voortgezet.
Daar godfried van bouillon en andere Kruisridders meer lust gevoelden om de Mahomedanen te bevechten dan Hei- denen te bekeeren, hebben deze, op de onbebouwde plaat- sen der Veluwe, nog lang rondgezworven, dreven er hun- ne schapen, maakten jagt op het wild, plunderden de rei- zigers; vervulden eenige ligte diensten, zoo als het over- brengen van tijdingen voor heeren, en deden waarzeggin- gen voor eenvoudigen. Van hunne bijeenkomsten worden enkele dalen nog Heidensche gaten genoemd, en het bijge- loof meent nog dat eenige familiën, die de tooverkunst verstaan, van hen afkomstig zijn. Van de heide die zij be- woonden, hebben zij den naam van Heidenen aan alle onbekeerde volken gegeven.
Zoo het vervaardigen van het papier dear de kruisvaar- ders mede is overgebragt, (zie heeren, gevolg. der kruis- togt. in de aanteek. van steenb. v. goor, pag. 352) hebben zij daardoor eene nieuwe aanleiding tot den bloei van de Veluwe geschonken. In het begin der 17de eeuw zag men door de snelvlietende beken verschillende molens in wer- king, waarvan sommigen zich tot grootere fabrieken ver- hieven; enkelen zochten ook van den wind hun voordeel, maar konden ket heldere water toch niet missen. Eene toch dezer papierfabrieken te Heelsum droeg de aardige spreuk:
Superos si flectere nequeo,
Acheronta movebo.
Sommige andere fabrieken, door het water gedreven,
(1) Zoo ik den hemel niet bewegen kan, zal ik den afgrond
beroeren.
