Deze laatste zijn alle gedrukt, met uitzondering van die van de „rooverssynode”. 12) Met de notulen van de kerkeraden staat dit geheel anders. Van vele vergaderingen werden die niet of zeer onvolledig bijgehouden. Dit was naar de gewoonte dier dagen. Ik zag de notulen van den kerkeraad van Hurwenen in de Bommelerwaard over den tijd dat Tamme Foppens de Haan aldaar predikant was in de Nederlandsche hervormde kerk. Ze besloegen maar een paar regels over heel zijn diensttijd. Bij vele van de kerkeraden der Afgescheidenen was dit in de eerste jaren niet anders. Ook zag ik notutenboeken, gansch vermolmd, het papier bijna geheel verteerd. Droever nog is, dat mij de plaats werd gewezen in den boomgaard van een der Afgescheidenen in Zuilichem, een nazaat van den ouderling die tegenwoordig was op de eerste synode gehouden te Amsterdam, 13) alwaar vele paperassen, ja heel het archief van de kerk aldaar uit de eerste jaren der Afscheiding, eindelijk maar was begraven geworden. Men had dien ouden rommel zoovaak versleept van de eene plaats naar de andere op den zolder, dat men alles ten slotte maar in den grond had gestopt. Van spijt daarover werd ik stil toen ik zag naar die plaats, gelegen haast onder het venster van de kamer waarin ds W. A. Kok van Zuilichem zijn lessen gaf aan mannen die van hem de opleiding genoten, waaronder ook werd geteld wijlen ds G. Baaij.
Zoo ging het met het kerkeraadsarchief van de zeer oude kerk van Zuilichem. Ik weet wel, theoretisch is er bezwaar in te brengen tegen den raad eens door mij in geschrifte gegeven, dergelijke oude archieven over te brengen naar dat van de Theologische School te Kampen. Ware het toch maar niet beter geweest! Zou het ook nu nog niet beter zijn dat kerkeraden en ook sommige classes en enkele particuliere synodes besloten de oudste en kostbaarste archiefstukken over te brengen naar archieven die bewaard worden in veilige en droge kluizen en waarvan de inhoud wordt of kan worden geinventariseerd?
Met de archieven van de classes en particuliere synodes staan de zaken wel wat gunstiger en hierin zal nog beterschap komen naarmate de kerkvisitatie getrouwer acht geeft op de verzorging en bewaring van de archieven.
Het archief der kerken berustende in Amsterdam bevat in portefeuille wel kostbare bouwstoffen voor de beschrijving van den aanvang van de geschiedenis onzer kerken, echter toch niet van die groote waarde welke men zou vermoeden. Evenwel deze bron is niet gering te achten 14) en zij kan, met die van sommige particuliere synodes, vooral uit het noorden des lands en die van Gelderland, goede diensten bewijzen voor de geschiedenis van den groei onzer kerken.
Dan volgen de Pamfletten-verzamelingen. De meest uitgebreide bevindt zich in de bibliotheek van de Theologische School te Kampen. Zij
