Oranje vorstelijk te steunen met geld tot werving van troepen. Hij voegde zich bij de gereformeerden en mede door den ijver en den invloed van dezen zeer rijken koopman waren de „calvinisten” te Antwerpen veel talrijker dan de Lutherschen. In het geheim herbergde hij drukkersgezellen en naar alle waarschijnlijkheid bezat hij een geheime drukkerij, waarvan het eene kettersche boek na het andere ging. Wij kennen dezen edelen man te weinig. Ik wil hem daarom noemen onder de mannen van den handel, die hun geld en leven hebben feil gehad tot de vordering van de kennis der waarheid. 2)
Nu ik dezen ouderling van joodschen en spaanschen bloede en origine noem, wil ik nog een anderen koopman noemen, die eveneens zich toen ophield in de roemruchtige Scheldestad; ook dèze was van vreemden origine; ook hij kwam uit het diepe Zuiden, doch ditmaal uit Italië, afkomstig uit de handelsstad Lucca en stammende uit het eeuwenoude geslacht der Turrettini. In die dagen achtten adellijke families in Italië het niet beneden zich in den handel te gaan. Zoo ging ook deze Italiaan op den heirbaan waarlangs de handel zich bewoog en kwam te Antwerpen, het toenmalige centrum van den europeeschen handel. Hij vond aldaar een waalsche kerk en velen van zijn landgenooten om der religie wille verdreven uit het vaderland. Hier te Antwerpen werd hij ouderling der gereformeerde kerk, en vriend en kennis van Marnix van Sint Aldegonde. Bij het beleg van Antwerpen wist hij te ontkomen en over Bazel, eveneens een centrum van handel en godsdienstig leven, zocht hij tenslotte een woning binnen de toenmalige burcht der Reformatie, Genève, en werd aldaar de vader van het tot op onzen dag beroemd geslacht der Turrettini, leden van de Italiaansche vluchtelingenkerk, die zooveel bijdroegen tot de ontwikkeling van industrie en handel, waardoor het toen nog kleine Genève in staat werd gesteld de duizenden vluchtelingen om des geloofswille binnen haar muren te herbergen; uit welk milieu straks de baanbrekers der Reformatie in onderscheiden landen zullen uitgaan.
De mannen van den handel hebben niet weinig bijgedragen tot uitbreiding van het aantal dergenen die van de „religie” waren. 3)
Het is ons immers van onze jonge dagen af geleerd dat in deze landen, en dan weer in Antwerpen, werwaarts de kooplieden zich begaven, het eerst de boeken van Luther bekend werden en gelezen, en alzoo binnen en buiten de kloosters de Reformatie wortel schoot. leder jaar weer stonden op de catalogi van de „Frankforter Messe” de titels van nieuwe uitgaven en daaronder ook die van Luther. En de kooplieden die van de Messe kwamen kochten ze en brachten ze in deze gewesten. Door hun reizen en verkeer met mannen van den handel uit schier alle landen werd door den regel hun gezichtskring verruimd en zoo namen zij kennis van de nieuwe leer en met haar kennis te maken was voor velen, voor haar gewonnen te worden.
Pagina:De Afscheiding van 1834.djvu/65
Deze pagina is proefgelezen
43
NEGOTIE EN RELIGIE
