De wetenschap is slechts middel om deze in goede banen te leiden. Zij, die van de zuivere, „klassieke” kunstmiddelen geen gebruik weten te maken, of zij die weer vervallen in een onmiddellijke verhoudingsbeelding zonder meer, zullen in formalisme te gronde gaan. Hierin schuilt het groote gevaar der nieuwe beeldingswijze, want zonder innerlijke doorleving van een motief zal het resultaat zonder inhoud zijn en inplaats van het wezen der schoonheid zullen slechts verhoudingen van getal en maat in rechthoekigen stand tot uitdrukking komen.
Er rest mij nu nog te spreken over de kleur, die in de reproducties helaas aan de verbeelding van de lezers moet worden overgelaten. De kleuren ontwikkelen zich eveneens uit het motief, niet slechts uit de kleur van kleeding, omgeving enz., maar ook en vooral uit de psychische verhouding van den schilder en zijn beeldingsobject. In de eigenlijke kompositie (Kompositie XVI 1919) fig. 8, zijn de kleuren, (twee dissonantenparen: oranje + rood en blauw + groen met grijs als begeleiding) alle in evenwichtige verhouding tot elkaar in het vlak gestemd.
LEIDEN, Juli 1919.
CONAN DOYLE SPIRITIST GEWORDEN. Dis is bekende Engelsche schrijver, Conan Doyle spiritist geworden. Hoe hij daartoe kwam, heeft hij verteld in een klein boekje: 170 bladzijden van S bij 12 c.M. druk. Het telt maar 4 hoofdstukken: het onder zoek, de openbaring, het toekomstig leven, raadselen en beperkingen. Daarna nog 3 bij voegsels. De schrijver werd in 1918 en 1919 de meest bekende spreker voor het spiritisme. Zalen met 2, 3 en 4000 toehoorders. Ja, in eerste helft van April in Glasgow een zaal met 5000 toehoorders, terwijl er 2000 afgewezen moesten worden. ,,De Nieuwe Courant" van 3 April gaf een overzicht van Doyle's leven en werken vóór het spiritisme. de Maar wij willen hier nu mededeelen, wat Het toekomstig Leven" van 1 Juli j.l. vertelt van den inhoud van Conan Doyle's boek. Het onderzoek. Dertig jaar geleden in 1887 hield Doyle zich al bezig met spiritisme onder- zoek. Toen ik", zegt hij. ,,in 1882 mijn medische opvoeding had beeindigd, was ik, als vele jonge geneeskundigen, een overtuigd materialist, wat betreft ons persoonlijk lot". Als de kaars uit- gebrand is, dan is er een einde aan het licht; als het lichaam verdwijnt is de zaak wit. Misschien denkt ieder van zichzelf, dat hij zou kunnen voortleven, maar welke reden zou er voor dezen of genen leeglooper zijn om voort te leven?" 15 Het spiritisme had ik altijd als de grootste nonsens op de wereld beschouwd en ik kon mij niet begrijpen hoe iemand zooiets kon gelooven. Sommige mijner vrienden toonden belangstelling voor de zaak, en zoo hielden wij eens een séance. Wij kregen samenhangende boodschappen. Het eenige resultaat was, dat ik mijn vrienden ging wantrouwen. Ik dacht, dat zij de tafel bewogen. Misschien dachten zij, dat ik het deed. Toch kon ik niet aannemen, dat zij bedrogen." Zoo werd Doyle geslingerd tusschen ongeloof en aannemen. Boeken van rechter Edmunds - de ervaring, dat Wallace, Crookes, Flammarion er gunstig over oordeelden, drongen hem naar aannemen. Maar Darwin, Huxley, Tyndall en Spencer hadden het toch verworpen! Inderdaad, maar Spencer verklaarde, dat hij het gedaan had op a priori gronden, en Huxley beweerde, dat het hem niet interesseerde en dus.... veel waarde was niet te hechten aan hun meening. En zoo werd het onderzoek voortgezet. Maar elke verkeerd uitgevallen séance had meer kracht dan een goede totdat generaal Drayson hem op 't rechte spoor bracht. Stoor u niet aan de kwajongens onder de geesten, evenmin als gij u stoort aan de kwajongens onder de menschen. Werk voort en tracht de besten te bereiken." En hij ging voort, hield seances, las oude en nieuwe boeken over het spiritisme, het rapport van de kommissie van de Dialectical Society, het monumentale boek van Myers Human Personality". - Juist dit boek met zijn bewijs voor het bestaan van de telepathie, het werken van mensch op mensch op een afstand, dus buiten het lichaam, wierp de materialistische theorie onderstboven. Het bezoek aan een spookhuis, waar later een kind in den tuin begraven bleek te zijn, gaf hem eveneens te denken. Spookhuizen zijn zeldzaam, menschenbeenderen buiten kerkhoven begraven eveneens 't is merkwaardig als zij vereenigd voorkomen, nietwaar? Maar eerst de oorlog, met zijn zee van leed, gaf den laatsten stoot. Plotseling werden Doyle's oogen geopend voor de geweldige boodschap van het spiritisme; het was een afbreken van den muur tusschen twee werelden, een boodschap van de andere zijde,
