der drie ſoonen Noachs Sem, Cham en Japhet nier herkomſtig ſouden zijn, die een ander gedeelte des weerelds bewoonen.
Ondertuſſchen[1] dient hier een vraeg-ſtuk noodwendig beanewoord: hoe eerſt na verloop van ſoo veel eeuwen, in de laetſte tijd, een weereld ontdekt wierd, welke den ouden gantſchelijk onbekend is gebleven, daer d'oude voor de laete nakomelingen geenſints wijken, noch in ſtoutmoedigheid, om gewigtige toeleg by de hand te vatten, noch in ſchranderheid, om de ſelve te begrijpen, noch in hardvochtigheid‚ om uit te voeren? 't Blijft[2] buiten alle tegenſpreeken,dat de zee van ouds her bebouwt is; doch in den aenvang by rouwe ſchippers binnen reddeloos vaertuig. De heidenen ſchryven[3] den Cretenſers toe, datze aldereerſt een vloot in zee bragten, onder ’t beleid van Neptunus. Doch Plinius beweerd „hoe d'Egyptiſche koning Erythra, voor alle, met zaemen-gebondene vlotten, de Roode zee, tuſſchen d'eilanden bevoer: onaengeſien andere die eer over-brengen tot de Trojanen en Myfier, wanneer na Thracien over-ſtacken, om de ſelve te beoorlogen: andere wederom meinen, dat de Britten ſchuiten met leder bekleed uitvonden, eer ergens vaertuig in ’t water dreef: ſommige pleiten voor de Samothraciers, ſommige voor Danaus uit Egypten na Griekenland geroeid. Maer buiten alle tegenſpreeken heeft Noachs arke den nakomelingen tot een voorbeeld gedient, om ſchepen te bouwen: te meer alſoo zijn kinderen, te mets weelig uit-gedijt, benoodſaekt zijn nieuwe woonplaetſen te ſoeken, en by gevolg over ſtroomen en meiren af te ſteeken. Ondertuſſchen[4] heeft ieder iets bedacht tot voltoying der ſcheep-bouwery. Aſfoo vond Jaſon de ſchiert-ſchuiten, namaels by de koning Seſoſtris in Egypten gebruikelijk. De galeyen met twee riemen verzonnen d'Erythreers, met drie de Corinthier Amocles, met vier de Carthaginienfers, met vijf Neſichthon, met twaelf Alexander de Groote, met vijftien Ptolemaus Soter, met dartig Demetrius ſoon van Antigonus, met veertig Ptolomæus Philadelphus, met vyftig Philopator. De Tyrier Hippius ſtelde een vracht-ſchuit op ſtaepel, de Rhodiers een jagt, de Duitſche booten. Vorders hen de Gopen een riem, Dedalus den maſt en ſpriet, Piſeus de ſnuit, de Tyrrheniers ’t anker, Anacharſis de dreggen, Tiphys ’t ſtuur onderweeſen door 't beweegen van de ſtaert eens vliegenden kieken-diefs, Icarus de zeilen, hoewel ſommige deſe eer overbrengen aen Dædalus. Minos ſloeg d' eerſte zee-flag. Waer[5] uit lichtrelijk is afte meeten, waerom in die vereeuwde tijden, vermids de rouwe ſtand der vaertuigen, niemand over d'Oceaen na afgelegene geweften af ſtak. De laeter eeuwen hebben 't werk temets tot grooter en grooter volmaektheid gebragt; maer echter ſoo verre niet, dat in ’t eerſt buiten ’t geſigt van land zeewaerdboorden. De Tyriers[6] beſtonden voor andere op de noord-ſterre te zeilen : en wanneer, by donker weder, dit hemels licht quiijtgeraekte en te gelijk de kuſt, ſette ſtreek by giſſing op de wind; indien twijfelden, of de wind mogt veranderd weſen, lieten eenige vogels vliegen, die altijd ’t naeſte land kieſen. Maer hoe weinig ſoude ſulx te paſſe komen in de by na onmeetelijke Oceaen? 't Is wel waer, dat de Romainen[7], wanneer haer moogendheid met Julius Cæſar en Auguſtus den weereld, tuſſchen d' Euphrates, Rhijn, Oceaen, Donauw en ’t gebergte Atlas, onder de knie had, d'Oceaen met ſwaere vlooten bezeilden, welke ook ’t geweld der golven veilig uieſtonden: evenwel behieldenze nooit ſoo veel moed, om nieuwe weerelden op te ſoeken. Het[8] zy geoordeele wierd, dar haer alleen heerſching te overmagtig en als top ſwaer was: als die te veel hadden te beſtieren; weshalven onraedfaem na meer uitte ſien. Her zy zeder ’t verval der Roomſche moogendheid, Euroope ettelijke eeuwen achter een in een geduurige wapenkreet bleef, door de verwoeſtingen aengerecht by de Gotthen, Hunnen, Alanen, Vandalen, Noormannen, Longobarden en vordere landaerd, die
- ↑ Redenen waerom America ſoo lang onbekend is gebleven?
- ↑ Wie d' eerste de zeehebben bevaeren:
- ↑ verſcheide gevoelens der heidenen hier af.
- ↑ Eerſte vinders van ieder deel des vaertuigs
- ↑ Waerom eertijds geen verre overzeeſche landen ontdekt zijn.
- ↑ Manier van vaeren der oude:
- ↑ der Romainen.
- ↑ Waerom America ſoo laet benkend is?
