ontevredenen zoetemelkpapachtige zoetheid predik. Integendeel! Ik lijk meer op Danton, Robespierre of zelfs op Marat, dan op Lamartine, die in '48 ter inwijding van z'n politieke loopbaan, afschaffing doordreef van de doodstraf voor politieke misdrijven...... Mij komt zachtmoedigheid jegens misdadigers in 't groot ongeoorloofd voor, en.... ja, als ik de macht had gekregen, waarnaar ik uit bestwil gestreefd heb, zou ik honderden koppen hebben laten vallen. Misschien duizenden."
Natuurlijk, de kleine veranderingen worden bereikt met de kleine middelen, maar de vestiging van een nieuwe orde van zaken komt niet ver met het vervangen van personen. Zooals altijd bedekt de sterke uitdrukking de beperkte gedachte, en is schijn-revolutionnair hetzelfde als konservatief in de daad. Wij zullen niet ontkennen als Multatuli ons vraagt in een van deze brieven.... "zou je wel gelooven dat ik—in weerwil van m'n volslagen atheïsmus—eigenlijk meer lijk op 'n behouder dan op 'n "liberaal" van de thans heerschende soort?"—"Ik ben (vervolgt hij) vóór orde, vóór gezag, tegen vaccinedwang, tegen staatsonderwijs en dit alles omdat die meeningen mij voorkomen inderdaad liberaal te zijn. Zoo ben ik ook royalist, niet te verwarren met aanbidder van Willem III".
Beschouwt men eenige uitingen in deze brieven nader, dan blijkt dat de schijnbare tegenstrijdigheid van de ingenomenheid met vrijheid en deze betuiging van gehechtheid aan het gezag, vatbaar is voor de verklaring, dat het eenige gezag door Multatuli niet verworpen, zijn eigen gezag was. In het voorgaande zijn reeds eenige aanhalingen opgenomen, die dit nader toelichten. Een kwalijk omschreven diktatorschap begeerde deze vrijheidsman—voor zichzelf. Zooals hij zegt, alleen tijdelijk, en dit stelsel moest niet als een regeering voor normale tijden worden gehouden, maar als een zeer buitengewoon middel om aan de buitengewone ergernissen van de eeuw een einde te maken.
Eigen tyrannie te idealiseeren, overigens, is aan de anarchie niet vreemd. Hoe kan het anders? De slechte
