danks alles hebben opgeleverd, dan is het zeker niet vreemd dat zij de bezitters van die neringen naar hun vermogen ook rechtstreeks hebben uitgebuit. Zij deden dit o.a. gelijk wij reeds zeiden met de verbruiksbelastingen of accijnzen.
Tweede Artikel.
I
Zoolang het handelskapitaal de verreweg belangrijkste vorm is van het kapitaal in 't algemeen, en de klasse der kooplieden de politiek machtigste, zullen de groote klassetegenstellingen zich anders voordoen dan in de moderne kapitalistische maatschappij.
Ook thans is zeer zeker eenig antagonisme tusschen industrie en handel duidelijk genoeg merkbaar. In vele gevallen b.v. zullen kooplieden en fabrikanten strijden over de vraag van protektie, die nu zooals men weet in de meeste landen ten gunste van het industrieele kapitaal is beslist. Maar de vertegenwoordigers van alle kapitaal, politiek gesproken: die van alle burgerlijke partijen, hebben een overwegend belang dat hen vereenigt tegen de klasse van het proletariaat. De kapitalistische klasse, wederom, is in dit opzicht één met de staatsmacht, die, ofschoon uit haar voortgekomen en door haar beheerscht, toch als bureaukratie, burgerlijke en militaire, voor een eigen en somtijds tegenstrijdig belang heeft te waken. De groote klassetegenstelling in de moderne landen, hoezeer door ondergeschikte scheidingen doorkruist, een enkele maal zelfs verzwakt,[1] maar nooit uitgewischt of opgeheven, is daarom die van alle burgerlijke partijen, vereenigd met en voor de regeering, aan den eenen kant, tegen de arbeidende klasse aan den anderen.
In de voormalige republiek der Zeven Provinciën, althans en hoofdzakelijk in de provincies, die het ekono-
- ↑ Voorbeelden: in ons land het samengaan der socialisten en liberalen tegen klerikalen bij herstemmingen. In Duitschland, somtijds, van de arbeiderspartij met de katholieken voor het algemeen kiesrecht.
