De voormalige koopman, daarentegen, kent vergelijkenderwijs noch vaderland, noch nationaliteit, noch solidariteit met medeburgers. Hij leeft, betrekkelijk gesproken, te midden van vreemdelingen. Zelfs de uitbuiting door hem aan hen gepleegd, is niet, als de modern-kapitalistische, door den eisch bepaald, dat de uitbuiting voortbesta. Nog kan het handelskapitaal zijn gang gaan te midden van een bevolking zonder koop- en zonder arbeidskracht. Het scheelde niet veel toen in de Republiek het handelskapitaal was gekomen aan het eind van zijn loopbaan, en daarmee de Republiek zelve aan het eind van haar bestaan.
Welk stelsel van belastingen bij den aard van deze klassetegenstelling past zal uit het voorgaande gemakkelijk kunnen worden afgeleid.
Derde Artikel.
I
Het arbeidsprodukt van anderen tot zich te nemen: ziedaar het oogmerk van alle kapitaalverbruik. Evenwel is—zooals Marx heeft aangetoond[1]—het industrieele kapitaal de eenige bestaanswijze van het kapitaal waarin niet slechts de toe-eigening, maar ook de voortbrenging van meerwaarde of van meerprodukt een werkzaamheid van het kapitaal is.
In het ekonomisch hoog-ontwikkelde Nederland der Republiek was de kapitaalvorm die de produktie beheerscht, en daarmeê beschikking geeft over het arbeidsoverschot eener klasse van arbeiders, van betrekkelijk geringe beteekenis. En men zal dus bij het onderzoek der maatschappelijke toestanden een zeker getal uitbuitingsvormen moeten verwachten, die min of meer afwijken van de ons bij ervaring bekende vormen, behoorende tot de kapitalistische produktie.
Het stelsel der indirekte of der verbruiksbelastingen
- ↑ Das Kapital, II, 39; ed. 1893.
