zonde. Ten opzichte van dit geloof nu, geldt nog steeds het bijbelwoord: "wie staat, zie toe dat hij niet valle". Niet hoe hij weerstand biedt, maar dat hij staande blijft—bedoelen we—ziedaar het verreweg voornaamste. In de proletarische levensbeschouwing geeft men van de inspraak van het gemoed een andere, o.i. niet alleen meer redelijke verklaring, maar aan haar ook den meest achtenswaardigen oorsprong. Maar het moet worden erkend dat het opvolgen, niet het uitleggen van het zedelijk gebod, den maatstaf van het zedelijk peil verstrekt waarnaar ieders handelingen worden beoordeeld. Zien wij, dus, den geloovige krachtens wat voor hem geldt als de steun van zijn Hemelschen Vader, door zijn daden uitmunten, dan zou het een ongerijmdheid zijn en een onverdedigbare vrijpostigheid tevens, hem zijn geloof te willen doen afwerpen als een dwaling: want, wij herhalen het, niet de levensbeschouwing maar de levenswandel gaat vóór en beslist in het oordeel.
Inderdaad bewijst aan een grooter of kleiner getal aanhangers van verschillende godsdiensten, het vertrouwen op een Voorzienigheid dezen onwaardeerbaren dienst; en voor een partij als de socialistische die de wereld niet enkel wil doen begrijpen, maar ook veranderen door haar te verbeteren, geldt de overweging dat van de vroomheid de goedheid het rechtstreeksch gevolg kan zijn, als een reden om door program noch propaganda de oprechte geloovigen te kwetsen.
Toch kunnen wij niet instemmen met een gevolgtrekking waartoe—wij erkennen het—deze laatste bedenkingen aanleiding schijnen te geven, n.l. dat onzerzijds dan beter over den godsdienst geheel gezwegen zou moeten worden. Redenen die dit beletten en op de inwendige partijgesteldheid betrekking hebben, laat de spreker van het oogenblik in deze voor het algemeene publiek bestemde voordracht rusten. Men bedenke echter dat de godsdienstloosheid bij de meerderheid van de socialistische arbeiders een feit is dat niet steeds onaangeroerd kan blijven. Om de gewettigde gevoeligheid van
