dene en het verlangde voor ieder zichtbaar bleef, en nooit met eenige opoffering van de zelfstandigheid in eischen en kritiek.
Het duidelijkste is de houding van Troelstra en zijn helpers gekenmerkt door hun afwijzing van de Leerplichtwet als al te weinig in overeenstemming met ons program. Pogingen om aan te vullen of te verbeteren waren mislukt, en daarom weigerden de socialisten ten slotte hun stem aan het ontwerp te geven. Dit was een bewijs van een spoedig verkregen zelfvertrouwen; de vrees voor het verwijt dat hun oppositie een nuttige zaak had kunnen verhinderen, heeft hen niet belet te doen wat zij hun plicht achtten.
Ongeveer op deze wijze heeft Troelstra de grondslagen kunnen leggen van de machtspositie die hij voortaan, politiek en persoonlijk, in het parlement vervulde. Van de beschikbare krachten was hij daarvoor bij uitstek geschikt. Maar om de beteekenis van zijn figuur te begrijpen zal men moeten letten op de omstandigheden die het mogelijk maakten, dat zijn vermogens gebruikt werden voor de versterking van de socialistische beweging.
