97
resultaten van het arbeidsproces—derhalve van de zich in gewijzigden zin openbarende natuurkrachten—dezelfde wetten vertegenwoordigen als de verdeeling in soorten en ondersoorten bij de dierenwereld dit doet.
En wanneer Dr. Woltmann schrijft van "rechtvaardigen" alsof natuur en geschiedenis voor de rechtbank van het menschelijk oordeel gerechtvaardigd moeten worden, is hij tamelijk ver van het "hoofddoel" waarover hij Bl. 7 schreef, afgedwaald.
En aan het slot van het werk:
"De onbevooroordeelde vorscher, ten opzichte van de menschelijke samenleving, vindt het onbegrijpelijk, dat zekere geleerden van wetenschappelijk standpunt het socialisme trachten te bestrijden. Het kritisch socialisme heeft over 't geheel in zijn beginselen een vasten grondslag, en hoezeer het ook nog in bijzonderheden correctie en uitwerking behoeft, zoo is het toch niet te betwijfelen, dat zijn fundamenteele eischen noch met de wetten der natuur, noch met de wetten der moraal in tegenspraak zijn."
Men vraagt zich af, hoe het mogelijk is, dat dezelfde schrijver, die in de inleiding en op Bl. 61 de geciteerde woorden schreef, in zijn slotwoord de historische ontwikkeling van dezen tijd terugleidt tot de proportiën van een politiek streven, dat gelukkig niet met de natuur en de moraal in tegenspraak is!
Zeker is het, dat Dr. Woltmann nog pas in het aanvangsstadium van zijn overgang tot een monistische levensbeschouwing staat, en zich eerst aan zijn hang naar de oude burger-ideologie heeft te ontworstelen,
