86
gedreven uit honger. Alleen de moreel allersterksten zijn in die dagelijksche moeitevolle worsteling behouden gebleven.
En uit de sferen van die behouden geblevenen en moreel allersterksten recruteeren zich thans de bewuste georganiseerde groepen in de proletarische klassen, vormend de stuwende krachten in de arbeidersbeweging. Daarachter bevindt zich nog een gansche onbewuste, ongeorganiseerde, uitgebreide massa, waaruit ook slechts geleidelijk de geestelijk en moreel hoogststaanden zullen kunnen opstijgen.
Dit gebeuren in alle cultuurlanden, in wezen eenvormig, doch naar gelang klimaat, bodem, ligging, raseigenschappen op het arbeidsproces in werken, op verschillende wijzen en in een sneller of langzamer tempo zich manifesteerend, verklaart de verwarde voorstellingen, welke burgelijk denkende demokraten, zooals Bernstein, zich dienaangaande vormen. Bernstein, die telkens uit hun verband gerukte en verkeerd door hem begrepen citaten van Marx en Engels aanhaalt, om hun toe te schrijven denkbeelden, die lijnrecht met hun historische visie in strijd zouden wezen, Bernstein schijnt zich niet te kunnen denken een proletariaat, d.w.z. een door het kapitaal steeds meer uitgebuite, steeds meer bezitloos wordende massa, terwijl die massa toch tezelfdertijd aan de wereldbeweging steeds meer elementen schenkt, die georganiseerd en geschoold door de ontzettende tirannie van het kapitalisme, zich voorbereiden op wat de toekomst eenmaal van de proletarische klasse eischen zal.
