INLEIDINGE
Over de Iconologia of Beeldeſpraek, van den
Ridder Cesare Ripa van Perugie:
Alwaer, in ’t gemeen, van verſcheyden gedaenten van Beeldniſſen, met haere
eigene grondregulen, geleerdelijck wort gehandelt.
DE Beeldniſſen die gemaeckt zijn, om eene ſaecke, die verſcheyden is, van ’t geene men met de oogen ſiet, uyt te drucken, hebben anders geen ſekerder noch algemeener regel, als de naebootſinge van de gedachtniſſe, en dat van die dingen, dieder in de Boecken, Medaglien, en uytgehouwen Marmorſteenen, werden gevonden: ’t zy dat het gedaen zy, door de naerſtigheyt van de Latinen, Griecken, of van d’alderoudſte, diewelcke Vinders van deſe konſte geweeſt zijn. En hierom ſchijnt het gemeenlijck, dat die geene, die ſich buyten deſe naevolginge bemoeyt, doolt, of door onweetentheyt, of dat hy ſich te veele onderwint. Welcke twee vlacken, veele afſchricken, van die ſich onderſtaen uyt hunne eygene arbeyt en moeyte, eenigh lof en eere te verkrijgen. Om my dan aen deſe ſchult niet verdacht te maecken, heb ick geoordeelt, dat het een goede en noodige ſaecke was, dewijl ick hebbe voorgenomen, van alle deſe beeldniſſen een grooter bondel toe te ſtellen, als my wel, uyt de opmerckinge van de alderoudſte dingen, mocht voorkomen, oock eenige dingen hier by te verſieren, als mede, om verſcheyden nieuwe aen te nemen, en dieſelve op ’t waerschijnlijckſt uyt te breyden, en eenige dingen ontrent het formeren of toeſtellen te verhandelen, en de beteykende ontwerpſels, in ’t begin, van dit werck, te verklaeren: ’t welck miſſchien, van veele vrienden met al te groot verlangen, wort verwacht, in wien te vernoegen, ick my ten hooghſten kenne verplicht. Naelaetende dan de Beeldniſſen, die de Reednaer gebruyckt, en waer van Aristoteles in ’t iii boeck, van de Welsprekens-konſt, handelt, ſal ick alleene ſeggen, van die geene, die totte Schilderkonſt behooren, of van die geene, die door de verwen, of eenige andere ſichtbaere ſaecke, ’t ſelve konnen vertoonen, of die eenighſins van dieſelve verſchillen, en nochtans eenige gelijckheyt, met de andere, hebben. Want gelijck de Schilderbeelden, door ’t oogh iets overreeden, alſoo beweeght de Welſpreeckenskonſt den wille door de woorden. Want alſoo de Schilderkonſt oock let op de gelijckheyt van de dingen, die buyten den Menſch zijn, ſoo letſe oock op die dingen, die daer mede zijn t’ſaemen gevoeght, en die in der daed, eſſentiali of weſentlijcke genaemt werden. In de eerſte maniere zijnſe dickwijls van de Oude gehandelt, verſierende veele beeldniſſen van de Godheyt: diewelcke niet anders zijn, als hulſels en kleedingen, om dat deel van de Philoſophie, ’t welck handelt van de voortteelinge en van de verdervinge der natuyrlijcke dingen, of van de geſtaltniſſe der Hemelen of invloeyingen der ſterren, of vaſtigheyt des Aerdrijx, of andere diergelijcke, bedeckt te houden: die oock door lange naerſtigheyt, daer toe zijn gevonden, om het gemeene Volck daer door in deſe kenniſſe, te overtreffen. En op dat niet te gelijck geleerde en ongeleerde de oorſaecken deſer dingen ſouden verſtaen en doorgronden, ſoo ſpraecken zy oock door ’t middel van deſe beelden bedecktlijck onder malkanderen: naelaetende alſoo den Naekomelingen de kenniſſe van de geheyme beeldniſſen, op datſe in waerdigheyt en wijsheyt andere daer in ſouden overtreffen. En hier uyt is geſproten de groote menichte fabulen der Oude Schrijvers, die eene nuttigheyt van wetenſchap hadden aen den Geleerden, en eene ſoetigheyt van ſcherpſinnige vertellingen, aen den onkundigen. Waer over oock veele treflijcke Mannen hebben geoordeelt, dat dit een welbeſteede moeyte was, die dingen uyt te leggen, die zy in deſe fabulen vonden verborgen: Ons by geſchrifte naelaetende, datſe by de beeldniſſe van Saturnus, den Tijd verſtonden, die aen de Iaeren, Maenden en daegen haer weeſen gaf en wederom wegh nam, alſoo
