en de Werreltſche ſloverye, die altijt inwendigh het hert knaegen, daer in ſtortende het vergif van raſernye, vol verborgen haet en afgonſt.
Affanno. Hertſeer, Sorge.
EEn Man in aſchgrau, doch heel uyten ſwarten gekleet, met het hoofd gebogen en ’t geſicht treurigh, houdende een tack van Alſſem in beyde handen.
Het gebogen hoofd en ’t miſnoegend geſicht, bedieden dat deſe quellinge een aert is van melancolie of ſwaermoedigheyt en miſnoegen, die den wegh van ’t herte, voor alle ſlagh van vertrooſtinge en vermaeck toeſluyt. En om te doen verſtaen, dat de quellinge een miſnoegen is, dat aldermeeſt over een ander gaet, ſoo wort de Alſſem tot een teycken van bitterheyt der ſmerte daer by gevoeght, om uyt te drucken ’t geene Petrarcha ſeyt:
Mijn vreughd ſal bitter ſchreyen zijn,
Het lachen, ſmert, alst en venijn.
Riforma. Herſtellinge, Hervorminge.
EEn oude Vrouwe, met een ſtaetigh kleet, maer ſlecht ſonder cierſels, houdende in de rechter hand een geeſſel, in de ſlincker een open boeck, met deſe ſpreucke Argue, dat is, beſtraft. En aen d’ander ſyde Obſecra, bid of ſmeeckt.
Door de verbeteringe ſullen wy verſtaen deſe ordeninge van de Opperhoofden, door de welcke zy de goede gebruycken, die door de ongebondene misbruycken der Menſchen zijn naegelaeten, op nieuws verbeteren, en dat nae de Wetten, om die op de beſte maniere wederom in te voeren: En hier toe behooren inſonderheyt twee bequaeme middelen, te weeten het vermaenen, ’t welck door ’t opene boeck wort uytgedruckt, en ſtraffen, ’t welck door de geeſſel is afgebeelt. Alle beyde woorden worden van den Apoſtel Paulus verhaelt 2 Timoth. 4 cap. &c. En in ’t Concilium van Trenten ſeſſ. xiii in ’t i cap. daer gedacht wort, hoeſe ſich in deſe ſouden hebben te draegen: daer hebben de Overſte, de Reformatie of Hervorminge aldus geſtelt, dat de Paſtores moſten weſen Harders en geene ſmijters of ſlaegers, dat zy moſten ſoecken haere toehoorders af te trecken van de quaede manieren, meer door ſmeeckinge als door ſtraffe, werckende meer tegens haer met lieflijckheyt als met ſtuyrſigheyt, meer met vermaeningen, als met dreygementen, meer met liefde, als met gebiet of ontſagh. Maer als alle vermaeningen geen plaets hebben, dan magh hy eerst komen totte ſtraffe, doch dat altijd de hardigheyt gemaetight zy met ſachtmoedigheyt, het oordeel met barmhertigheyt, en de ernſthaftigheyt met vriendlijckheyt. ’t Welck alles ſeer lichtlijck verbeteringh of Reformatie onder de Menſchen ſal te wege brengen, en dat te meerder, wanneer het geſchiet met rijpen raede. Daerom wortſe oock een bedaeghde Vrouwe afgemaelt.
Riforma. Herſtellinge, Beteringe.
EEn oude Vrouwe met een ſlecht en kort kleet, ſonder eenigh cieraet, houdende in de ſlincker hand een ſnoeymes of ſcheere, in de ſlincker een open boeck waer in deſe woorden geſchreven zijn: Pereunt diſcrimine nullo amiſſæ leges, dat is, de verlooren Wetten vergaen door geen gevaer.
Oud wort zy gemaelt, om dat de Oude, totte verbeteringe en om andere te regeeren, alderbequaemſt zijn. Derhalven verſtaen wy het reformeren of verbeteren te weſen, het goede gebruyck dat nae de Wetten gerecht is, ’t welck door ’t misbruyck der ongebondene Menſchen verwaerlooſt zijnde, daer na wederom in ſijn eerſte ploye wordt gebracht. Beſtaende deſe verbeteringh, voornaemlijck, in ’t uytwendige en inwendige.
Met het ſlechte korte kleed wortſe gemaelt, om dat de koſtlijcke en gecierde kleederen niet alleen teykens zijn van overtolligheyt, maer oock van wiſpeltuyrige gewoonten, en daerom veroorſaecken dieſelve kleeders ſachtigheyt en weeckgebackentheyt, in ’t ouder van ſoodaenige perſoonen, dieſe te overtolligh gebruycken.
Het ſnoeymes is een klaere bediedeniſſe van de verbeteringh: Want gelijck de boomen en tacken, die te overvloedigh waſſen, worden verbetert, wanneer men ’t geene te overtolligh is, weghneemt, en al ’t geene dat den boom van haere kracht berooft. Alſoo neemt de verbeteringh, oock in alle dingen, de misbruycken van de Menſchen wegh, als wanneer men ſich wijder verloopt als de
