ſijde de ſpreeckwoorden van ’t gemeene volckjen, ſtaende dan deſe bepaelinge, en voornaemlijck om dat de Practijck geſeyt wort, in ſeeckere maniere, tegens de Theorie te ſtrijden, ſoo wortſe lichtlijck afgebeelt met dingen die van gelijcken onder malkanderen verſchillen. Waer over wy dan de Theorie een jonge Vrouwe maecken, adelijck gekleet, in Hemels blaeu, met het hoofd en handen om hoogh, en de beenen van den Paſſer na den Hemel, op ’t opperſte van een trappe: Maer de Prattica kan men maecken datſe oud is, met het hoofd en de handen ter aerden gekeert, ſlechtlijck in taneyt gekleet, met een groote opene Paſſer, waer van ’t eene been vaſt op der aerde ſtaet, leunende daer op met de eene hand, met de ander hand houdſe een liniael of lootlijne, ſulx dat het eene been van den Paſſer aen ’t bovenſte van ’t Liniael raeckt, om alſoo te gelijck, de Griexſche letter Π te vertoonen, door de welcke men de Prattica plagh uyt te drucken, als mede door de Θ de Theorie. En gelijck wy ſullen ſeggen, dat de Ieughd raſſigheyt, vaerdigheyt, vlijtigheyt, bedachtſaemheyt, moedigheyt, dapperheyt, langh leven, hope, liefde en alles goeds bediet; alſoo maghmen in ’t tegendeel ſeggen, dat de Ouderdoom langhſaemheyt, ſlaeprigheyt, luyheyt, ſlappigheyt, bloodigheyt, kort leven, dood, vreeſe, haet, arghwaen en alle quaed ſoude te kennen geven. En dat dit de Prattica zy, is lichtlijck te gelooven, want zy is een naevolghſter van de verouderde gewoonte, die lichtlijck bedrieght, zy let weynigh op de reeden, zy is vol twijflingh, ſtruykelt dickwijls, en haet bitterlijck, die geene, die in de Wetenſchappen andere manieren ſoeckt, als de haere, in te voeren.
Het aengeſicht om leegh gekeert, bediet dat de Prattica alleen om leegh ſiet, nae dat deel van het aerdrijck, datſe mette voeten betreet: ’t welck oock door de verwe van ’t dienſtbaere kleed wort te kennen gegeven, brengende een ander nut en profijt aen. En de Prattica is niet anders als het gebruyck en de nuttigheydt die tegens de Theorie geſtelt wort: die niet ſoeckt het gebruyck van de dingen, maer alleen de kenniſſe, in de welcke zy haer, als adelijck, geruſt houd. Dit ſelve bedieden oock de handen, diewelcke op twee metelijcke gereetſchappen, als daer zijn de Paſſer en het Liniael, het geheele gewichte van het hoofd en het lichaem, draegen.
De Paſſer, gelijck wy ſullen ſeggen, bediet de Reeden, die daer noodigh is in alle Menſchlijcke handelingen: Maer door de Theoria gaet het punt om hoogh, en door de Practica, om leegh, want de Theorie beſluyt door de algemeene dingen de beſondere, ’t welck is een waerachtigh bewijſlijck beſluyt: Maer de Practica maeckt uyt de beſondere dingen, algemeene, ’t welck een bedrieghlijck beſluyt is, ten meeſtendeel in de tweede en derde figure van de reedenkavelinge, het zy datmen ’t wil beweeren of ontkennen. En is de aerde ten aenſien den Hemel, als een beſonder dingh, die de Hemel evenwel in ſich begrijpt.
Het Liniael, aengeraeckt zijnde van ’t eene been van de opene Paſſer, tot een gebroken hoeck, vertoont, dat gelijck de Theoria ſich voeght nae de eeuwige Hemelſche dingen, en die op haere maniere altijd vaſt zijn, alſoo heeft de Practica haer vaſtigheyt op der aerde en in de aerdſche dingen, diewelcke veranderende en verdervende, van noode hebben, datſe in eenige gedaente, by den Menſche vaſt geſet worden: Welcke forme of gedaente in ’t gemeen aengenomen en in ’t werck geſtelt zijnde, als een regel van de maete, plagh een maetſtock genaemt te worden, waer op Protagoras ſal geſien hebben, als hy den Menſche een maete noemde van alle dingen.
De Theorie wordt maer een inſtrument alleen, maer aen de Practijck worden twee gegeven, ’t welck zijn de Paſſer en het Liniael, om te betoonen dat de Theorie is een eenigh alleen, en een onverdeelige ſake, als in haer ſelve volmaeckt zijnde. De Practica is van tweederleye ſlagh, te weeten van een Vrye, en van een Mechanique, of die in wichtige handgrepen beſtaet. De Vrye ſiet rontom ’t gebruyck van den ommegangh, en ’t burgerlijcke leven, welckers lof voortkomt uyte zeedelijcke deughden, om dat dieſelve door de oeffeninge verkregen worden, en deſe worden door den Paſſer, die in der aerde ſtaet, uytgedruckt, hebbende geene gelijckmatige einden, maer haere kracht is ſich te voegen nae de hoeveelheyt van de ſaecken: Alſoo ſchijnt oock dat de Zeedekonſt geen
