dan alles wat niet nae het recht is, wordt onrecht geheeten, ’t zy dat het met woorden of wercken geſchiet. Diogenes vergelijckt de tongen by meſſen: want als hy eenen Iongeling oneerlijck hoorde ſnappen, ſeyde tot hem, ſchaemdy u niet, dat ghy uyt een yvoren ſcheede, een mes van loot treckt. David ſeght: haer tonge is een ſcherpſnijdend ſwaerd. Zy houd met beyde handen een roer om een ander te beſchadigen: Want men moet daer by verſtaen, die geene, die daer vrywilligh beſchadight, en niet by geval. Want by de ongerechte werckinge word de wille gebruyckt, die op ’t eynde ſiet, doende vrywilligh leelijcke en quaede dingen. Dies Auguſtinus ſeyt: Men moet daer of niet ſien wat de menſche doet, maer uyt wat gemoed en wille ſulx heerkomt. De aenrandinge die de honden op ’t yſere vercken doen, als geſeyt is, vertoont dat de ſchaede, diemen door de gramſchap doet, niet is de oorſaecke noch aenvangh van ’t gene yemand door gramſchap doet, maer die geene, die een ander tot gramſchap terght. En daerom kan men daer van ſeggen:
Wie wil quetſen, word gequetſt.
Aristocratia. Adelregeeringe.
EEn bedaeghde vrouwe in heerlijcke en eerlijcke kleedinge, ſittende met groote aenſienlijckheydt in een prachtige en rijcklijck gecierde zetel, hebbende op ’t hoofd een gulden kroone, houdende in de rechter hand een boſſel van te ſaemen gebonden roeden; met een Lauwerkrans omſlingert; in de ſlincker hand ſal zy eenen helm hebben, en aen d’eene ſyde leyt een becken, en een ſack vol geld, edelſteenen, goude ketens en andere rijckdommen, van d’ander ſyde ſal een byle leggen.
Ariſtocratia is een Regeeringe van Edelen, die van haer beſtiert wordt door een gelijcke ordre, ſoo wel in de maniere van leven, als in de kleedinge, eenen ygelijcken, met gelijck gewicht den arbeyd en de eere, de ſchaede en ’t profijt, toewegende: altijd het nutte, dat tot het gemeene beſte behoort, beoogende, ſoo wel wat tot de geduyrige eendracht, als tot den aenwas van haeren ſtaet behoort.
Zy word van bedaeghde ouder gemaelt, om dat daer in de oprechte volkomentheyt is, waer in zy alles, met oordeel, uytvoert, ſoo veel als de Regeeringe van de Republique of ’t gemeene beste belanght.
Het geſeyde kleed en ’t ſitten in een prachtige zeetel, vol groote Majeſteyt, vertoont het voorſtel van de Edelheyd van een persoon van hooge ſtaet, die oock dieshalven met een gouden kroon, is uytgebeeld.
De boſſel met te saemen gebonden roeden, drucken uyt, dat de Republique door de onderhoudinge en door een gemeene weldaet vereenight blijft. Waer over Euripides ſeght, de inlandſche oorlogen plaghten onder den burgers te ontſtaen, wanneer de ſtadt tweedrachtigh is. Dies oock Saluſtius ſeght, Concordia res parvæ creſcunt, door Eendracht waſſen kleyne dingen aen, en door tweedracht gaen groote dingen te gronde. Geen dingh, ſeyt Cicero tot Atticum, past een gerust burger beter, dan dat hy ſich van burgerlijcke tweedracht onthoude.
Zy houd een Lauwerkroone, om te vertoonen de belooninge die zy plagh te geven, aen die geene die de Republique dienſt hadden gedaen, als mede, in ’t tegendeel, in ’t ſtraffen van de overtreders, ’t welck door den bijl die ’er ter ſyden leyt, word uytgedruckt. Waer over Solon ſeyt, de Republique word door twee dingen onderhouden, te weeten door belooningen, en door ſtraffe. En Cicero ſeght in ’t boeck van de Natuyre der Goden, Geen huys noch gemeene beſte kan beſtaen, ſoo de goede daeden niet werden beloont, en de quaede geſtraft. Solon plagh te ſeggen, dat die ſtad ſeer wel wierde bewoont, alwaer de deughdige mannen in eere en waerde wierden gehouden, en in ’t tegendeel daer men de gewoonte heeft om de ſnoode te ſtraffen.
De helm die zy in de ſlincker hand houd, als mede het becken, de ſack vol geld en andere rijckdommen, bedieden, dat ſonder wapenen en geld, de Republique qualijck kan werden onderhouden: en dit vertoont mede, datmen het geld oock moet ſpillen, want om ſijne vryheyd te bewaeren, ſoo moetmen geld noch goed ſpaeren; gelijck Horatius oock ſeght, datmen om al het geld, ſijn vryheyd niet moet verkoopen.
Pouerta. Armoede.
EEn vrouwe als een Heydenſche bedelaerſter gekleet, met den hals gebogen, als of zy een aelmoeſſe begeerde, hebbende
