ſonder middel, is die geene, dewelcke geſchiet tuſſchen twee lichaemen, alſoo datter niet tuſſchen beyden komt, gelijcker in de Venus-ſieckte of Pocken geſchiet. Het aenroeren door middel, is, ’t welck tuſſchen twee lichaemen geschiedt, door tuſſchen beyden kominge, van eenigh ander lichaem, gelijck als door middel van de locht twee lichaemen malkanderen raecken, ſoodanigh dat d’eene ſijne kranckheydt overſet aen d’ander, want eerst lijdt de locht, die welcke daer nae haere Beſmettinge of ſieckte in een vaſter lichaem overdraeght. De voorſeyde Mercurialis trachtende nae deſe waerheyd, in d’aengetogene plaetſe, ſeyt, dat de kranckheden, die door ’t aenroeren gebeuren, geſchieden, of door ’t aenblaeſen van den waeſſem, of door de vochtige aenraeckinge: en daerom is ’t onmogelijck, dat vaſte deelen, door onderlinge aenraeckinge konnen beſmet worden. En dit is de oorſaecke, waerom de Minne-Beſmettingen allerlichſt overſetten, waer door naederhand een groote peſte onſtaet: gelijck Ficinus over het gaſtmael van Plato, ſeyt. Maer hoe is ’t doch mogelijck, dat een fijn ſtraeltjen, of een luchtigh geeſtjen, of een aenblaeſinge, of een kleyn weynigh bloets, van een ſeer beminde vriendinne, ſoo ſtrax met ſoodanigen ſnelheyt en kracht, den verlangenden Minnaer, ſoo ſchaedelijck magh quellen? De oorsaecke daer van is anders niet, als de aenblaeſende waeſem, en dat bloeyende bloed, ’t welck vier eygenſchappen heeft, te weeten, dat het klaer, dun, heet en ſoet is. Want het klaere komt met de oogen des Minnaers over een, lockende en lief koſende den ſelven ſoodanigh, dat hy daer door ſeer vierigh wort getrocken. En om dat het fijn is, ſoo vlieght het ſnellijck in de ingewanden, en komt ſich door de aderen en ſlagh-aderen te verſpreyden, en ſoo door ’t geheele lichaem, werckende krachtighlijcken door de hitte, bewegende daer door met geweld den Minnaer, ſoodaenigh, dat hy in des ſelfs Natuere wordt herſchept; ’t welck Lucretius ſeer wel aenroert:
De ſoete Venus ſloock in ’t hert,
Daer op volght kille ſorgh en ſmert.
Aengeſien dit met de ſoetigheyt voedet en ſmaeck geeft aen de ingewanden, ſoo komt daer door, dat, wie met ſoodaenigen quellinge wort geplaeght, te gelijck geneughte en ſmerte in ſich gevoelt: en dit overmits de klaerigheyd en ſoetigheyd van het vochte en bloeyende bloed van de beminde, en dat door de hettigheyd en dunnigheyd. ’t Is dan noodigh te doen ’t geen Lucretius ſeght:
Drijf wegh de beelden van de Min,
En keer dan elders uwen ſin;
Van ’t voetſel daer de Mìn by leeft,
Siet dat ghy daer voor ſchrickt en beeft.
Maer laet ons weder tot Mercurialem keeren, dieſelve ſeit, dat de vochtigheden, (alhoewel die ons quaede en krancke hoedanigheden konnen aensetten,) ſoo is ’t oock noodigh, datſe deſe twee hoedaenigheden moeten hebben, te weeten, datſe moeten op de vlackte van ’t lichaem, en daer by taey en lijmachtigh zijn, gelijck Ariſtot. en Alexander verhaelen: en door deſe oorſaecke, ſet ſich het ſchurft of de ruydigheyt ſeer licht van ’t eene lichaem over in ’t ander. Maer waer door zijn dan de inwendige ſieckten beſmetlijck als de teeringe, de quaedaerdige koortſen en andere? door ’t middel van de dampen, en door het in en uyt aſemen, waer door lichtelijck de inwendige gedeelten van de longe &c. aengeſteken, en ’t naeby-weſende lichaem medegedeelt werden. Maer daer mede wort niet geſeyt, dat de Peſte en de Beſmettinge een dingh is. Want de Peſte is een algemeen quaed. Waer by men moet verſtaen datter eenige ſieckten zijn, die Sporadici, dat is, die verſpreyt, en andere, die algemeen zijn. De verſpreyde zijn, wanneer verſcheyden ſieckten verſcheyden volckeren en menſchen overvallen. De gemeene zijn van tweederley ſlagh, de eerſte worden van de Griecken Endimii, en van de Latijnen Inquilini, dat is, inwoonende, geheeten, en zijn gemeen onder alle, maer gemeenſaemer onder het eene volck of natie als onder het ander. De tweede ſlagh worden Epidemii genaemt, en zijn gemeen aen alle menſchen, en van die ſoorte is de Peſte: in wiens tijd, de menſchen door eene verborgene kracht ontſteken worden, ſulx dat zy haer nimmer vertoont, dan wanneer
De locht ontſteeckt het kooren land,
’t Geboomt en watter is geplant,
En dringht oock door de leeden heen,
En brenght den Dood met veel geween:
