Pagina:Iconologia of Uytbeeldinghen des Verstants Cesare Ripa 1644.djvu/67

45

45

Beſmettinge.Contagione.

gelijck de E. Vader Alexander tegen de Starreraeders ſeyt.
Maer om te keeren totte beſchrijvinge, ſoo is ons noodigh de gelijckheyt van de ſtoffe, en d’ongelijckheyt van de form of gedaente. Want nadien het werck geſchiet door middel van tegenſtrijdigheyt en ongelijckheyt, en overmits ’t een tegenſtrijdige ’t ander niet aenneemt, ſoo moeter nootwendigh eenigh onderwerp weſen, dat deſe tegenſtrijdigheyt aenneemt. En dit is de ſtoffe, die ſo wel ’t eene als ’t ander lichaem gemeen is, waer uyt het werckende beginſel van deſe verdervinge getrocken wordt: En van deſe beweginge, diewelcke is de tegenſtrijdige vervuylende geſtalteniſſe van het ontſteken lichaem, dat de Beſmettinge wil vorderen, en het lijdende beginſel, dat is de ſtoffe van het vervuylde lichaem, ’t welck bequaem is om de verdorven tegen-vorm, aen te nemen. Maer laet ons ſien hoe de veranderinge noodigh is in deſe Beſmettinge. Het is een klaere ſaecke onder de Philoſophen, dat de veranderinge gaet voor alle vervuylinge of verrottinge. En de veranderinge geſchiet in de hoedaenigheyt, ſoo ſal het dan verwarminge zijn, diewelcke geſchiet door ’t middel van haer wercktuygh, ’t welck is de hitte, diewelcke gewelt doet aen het vochte en drooge, diewelcke lijdende hoedaenigheden zijn, en dieſelve volmaecktſe noch koocktſe niet t’eene-mael. En hierom ſeyt men, dat wanneer de lijdende deelen de werckende overmeeſteren, dat daer uyt de verrottinge voortkomt. Want alſoo dickwils de warmte te ſwack is, dat zy ’t vochte niet kan overwinnen, en datter te groote overvloet van vochtigheyd is, alſoo geſchieter eene medewerckinge, gelijck Ariſtoteles dieſelve noemt, waer op alſdan de verrottinge volght. En dit kan t’ſaemen komen in de twee manieren van koken, ſoo in ’t ſieden als in ’t braeden. Waer door wy ſien, dat dingen die een uytnemende warmte hebben, niet verrotten, maer verdrogen. En hier van hebben wy een voordaed van ’t geen men ſeyt, datter onder het derde clima of derde gelegentheyt des aerdbodems, te weeten in Arabien eenige plaetſen zijn, nae by de Zee die vol ſands zijn, door de welcke, als wanneer de koopluyden naer ’t Ooſten reyſende, en ſoo van de hitte van’t ſand, als door den brand der Sonne, in die plaetſe komen te ſterven, ſoo verdroogen zy door de brandende ſtraelen der Sonne, ſoodanigh, dat zy al haer vochtigheyt verlieſende, de Mumie, ſoo men hout, daer uyt gemaeckt wort, diewelcke nimmermeer verrot, en die daer nae in onſe landen wort overgebracht. Iae wy weeten dat oock, door de groote koude, veele dingen niet vervuylen of verrotten: Waer over wy ſien dat de geene, diewelcke in de geberghten van S. Bernard in Vranckrijck ſterven, veele Iaeren in haer weſen blyven, ſonder datſe verderven. Tot nu toe hebben wy de Beſmettinge verklaert, en waer die van daen komt; nu gebreeckter alleen dat wy de beeldeniſſe uytleggen. Iong wortſe dan geſchildert, overmits de Ieughd, door den overvloet en hette des bloeds, veel meer brands in ſich heeft, ’t welck kracht heeft om ranck en dun te maecken, en tot ſich te trecken, en die by gevolgh, groot behulp doet aen de oorſaecke van de ſtoffe, en van de werckende kracht: te meer, alſoo de jonge luyden veel lichter de beſmettinge aen nemen, om haere ongeregeltheyt en kleyne ſorge die zy voor haer leven draegen.
Bleeck en ranck is zy, om de ſeer quaede Beſmettelijcke ſieckte uyt te drucken, die den Menſch allenskens uyt teert: waer onder zijn de Pocken of Venusſieckte, de Teeringe, Lazary en veele andere.
Haer kleed is geſcheurt, door ’t groot ongemack, dat ter oorſaecke van deſe beſmettinge daer uyt ſpruyt, ’t welck den Menſche ten laeſten in groote armoede brenght, gelijck het droevigh kleed te kennen geeft, ’t welck in deſe gelegentheyt geen vrolijckheyt kan aenbrengen, maer dickwils volghter den doot nae.
Zy hout een tack van een Note-boom, weſende dieſelve met haere ſchaduwe beſmettelijck, gelijck Plinius ſeyt in ’t xvii boeck: volgende daer in de Taſſo in Narbona, die nae’t getuyghnis van Dioſcorides, ſoo ſchadelijck is, dat wie daer onder ſlaept of onder haere ſchadu gaet ſitten, ſwaerlijck ontſtelt wort, gelijck Fernelius in de verborgen oorſaecken, dit ſelve mede van den Noteboom getuyght, als mede Ovidius, die daer ſeyt, datſe op den uyterſten kant word geſtelt, op datſe het geſaeyde geen ſchaede

F 3ſouden