Bevalligheyt is de ſauce van de ſchoonheyt, gelijck het ſout van de ſpijſe is, als Plutarchus ſeyt. Om deſe oorſaecke moet de ſchoonheyt van een Vrouwe niet onbevallick, maer aengenaem zijn; en om de gemoederen te bewegen, wortſe geſouten genaemt. En daerom verſiertmen, dat Venus, die gehouden wort een Goddinne van de ſchoonheyt, uyter Zee, dat is, uyt het ſout gebooren is. Sulx dat de Bevalligheyt, die Catullus het ſout en de Veneres noemt, niet anders zijn als de geeſtigheyt en de Bevalligheyt, een woort dat van Venus heerkomt, want Cicero ſeyt, dat Venus van Venuſtas is voortgeſproten. Daerom ſeyt Catullus dat Lesbia hadde gerooft alle de Veneres, dat is alle de geeſtigheyt en Bevalligheyt. Want Venus, als Goddinne van de ſchoonheyd, en het hoofd van de Bevalligheyt, hadde boven de volmaeckte ſchoonheyt des lichaems, alle aerdigheyt en geeſtigheyt, die in een volmaeckt bevalligh Menſch vereyſcht worden. Want Bevalligheyt beſtaet voornaemlijck in twee beſondere gaeven: in de aengenaemheyt van ’t aensien, en in de lieflijckheyt van de ſtemme. ’t Aenſien beſtaet in de aengenaeme en vriendlijcke verwe, in de lieflijcke en hoflijcke beweginge, in de ſoete lagh, en in ’t vrolijck opſicht. De ſtemme beſtaet in ’t bevallijck ſpreecken, waer in beſonderlijck een ſapige ſoutigheyt van Wijsheyt vereyſcht wort, in geneughlijck, en om ſoo te ſeggen, als een Engel te ſpreken. En derhalven ſeyt Quintilianus, Bevallijckheyt is al ’t geene dat met eene ſeeckere aerdigheyt en lieflijckheyt geſeyt wort: En hy getuyght van Iſocrates, dat dieſelve alle de bevalligheden van ’t welſpreecken is naegevolght. Van gelijcken doet oock Petrarcha doorgaens in ’t ontwerp van ſijne beminde Laura, daer hy haere Bevalligheyt, ſoodaenigh afmaelt, dat zy oock den verſtoorden Iupiter lichtlijck ſoude hebben konnen bewegen, daer van hy aldus ſinght:
So haest als zy my wierd gewaer,
Doen tratſe my ſoo geeſtigh naer,
Schoon Iupiter vol gramſchap was,
Het korſel hoofd vergingh hem ras,
Hy ſmeet den blixem uyter hand,
En raeckte door haer Liefd’ in brand.
In welck gedicht, gelijck hy in meer andere dichten doet, ſiet hy op haer blanck aengeſicht, op de blonde hoofdhayren, op de bruyne winckbrauwen, op den glants der oogen, op de wittigheyt der tanden, op het korael van de lippen, &c. al te ſaemen verwen, diewelcke geeſtigheyt en Bevalligheyt aenbrengen, wanneer dieſelve met een gemaeckte gelijckmaetigheyt in een perſoon (al gelijck) werden bevonden. Hy let op haer gangh en op haer geſicht, op haer aengenaem spreecken en vriendlijcke lach, als mede op haere geeſtige trett en ’t bewegen van haere voeten. In deſe deelen dan, in de verwe, in de beweginge, in de lach, in ’t geſicht, en in het ſpreecken beſtaet de Bevalligheyt. En daerom hebben wy haer in weerſchijn gekleet, dat van veele verwen is te ſaemen geſet, om de veranderingen der bevalligheden, die in een ſchoon voorwerpſel van een volmaeckte ſchoonheydt worden vereyſcht. Want nae des Platonischen Ficini meeninge, is de ſchoonheyt een ſeeckere geeſtigheyt en aerdigheyt, diewelcke veeltijts in ’t beſonder heerkomt van eenigh oppronckſel en fraejicheyt van veele dingen, en die is van driederleye ſlagh: ten eerſten ſoo wort door’t vercierſel van veele deughden, de Bevalligheyt in de gemoederen gebracht, ten tweeden komt door de overeenſtemminge en gelijckmaetigheyt van de verwen en trecken de Bevalligheyt en geeſtigheyt aen ’t lichaem: ten derden ſoo ſpruyt de Bevalligheyt en geeſtigheyt ſeer dapper door de lieflijckheyt van de ſtemme, en door de ſoete gelijck-klinckende woorden: Sulx, dat deſe drie voor de ſchoonheyt van ’t gemoed, van ’t lichaem, en van de ſtemme gehouden werden.
De ſchoonheyt van ’t gemoed verheught ſich door de ſinnen, de ſchoonheyt des lichaems door de oogen, de ſchoonheyt van de ſtemme door de ooren. Waer over dieſelve Ficinus ſeyt, deſe Bevalligheyt is ſchoon die ’t gemoed door de ſinnen en door ’t geſicht en ’t gehoor beweeght en aenlockt. Waer uyt wy dit eygentlijck beſluyten, dat de ſchoonheyt in deſe drie dingen beſtaet, en dat deſe drie met een ander te ſaemen vereenight, de geeſtigheyt en Bevalligheyt maecken, gelijck Petrarcha daer van wyder ſingt, noemende deughd en eere, de ſchoonheyt des gemoeds, die in de gemoederen de Bevalligheydt veroorſaeckt. Wildy de ſchoonheyt ſien in de geeſtige beweginge?
