Pagina:Iconologia of Uytbeeldinghen des Verstants Cesare Ripa 1644.djvu/84

62

62

Bygeloovigheyt.Superstitione.

kraeyen ſoude openbaeren. Zy draeght aen den hals veele briefkens, weſende dit de maniere van vreeſachtige luyden, veele Characteren, haenepooten, brieven en woorden voor de geſondheyt, tegen de wapenen, om ’t gevaer te ontkomen, en veele andere dingen, over ſich te draegen, alwaer zy gantſch geen hulpe van konnen verkrijgen, overmits zy noch kracht noch eenigh gewelt hebben. De Keyſer Caracalla, alhoewel hy een Heyden was, haetede ſoodaenige Bygeloovigheyt, en ſtrafte metter doot, die geene, diewelcke briefkens voor de derde en vierde daeghſche koortſe, aen haeren hals droegen. Wilde God! dat deſe Superſtitie met het Heydendom waer uytgebluſt geweeſt: Maer men vind eylaes! dieſelve overal noch by den Chriſtenen: jae daer ontbreken geene, diewelcke noch de ſonde van Bygeloove verſwaeren, om haer te behelpen in dingen, daer toe haer de woorden van de H. Schriftuere niet betaemen: diewelcke men behoort met innigheyt en aendacht eenvoudigh by ſich te draegen; gelijck oock Navarra in ſijn Handboexken ſeyt, dat die geene dieder raed vragen, verſieren, of eenige briefjens by ſich draegen op vaſte hope van ’t begeerde te verkrijgen, ſondigen doodlijck, alſoo ſoodaenige naemen gantſch geene kracht hebben: ten waere alleen, die eenige ſpreucken der Schrift, uyt devotie, of aendacht by ſich hebben, &c.
De ontſteecken kaerſſe draeghtſe om den brandenden yver uyt te drucken, die de ſuperſtitieuſe meenen te hebben, haer laetende voorſtaen datſe Godvreeſende zijn, weſende ſeer Religieux, gelijck de Hypocriten. Want de Superſtitie komt de Hypocriſie aldernaest, ſeyt Tiraquellus. Maer deſe Bedelaers gevoelen niet, datſe berooft zijn van de Religie: en dat haere vreeſe, een ſchandelijcke vreeſe is: want de Superſtitie, gelijck Polidorus Virgilius ſeyt, is niet anders, als een onbeſchaemde en een ſotte Godsdienſt, daer niet een ſtipken waerachtighs noch heylighs onder is: Want gelijck de waere Religie God eert en aenbid, alſoo vertoornt hem in ’t tegendeel de Superſtitie, diewelcke van ’t spoor der Religie te ſchandigh afwijckt: Want de Religie, gelijck alle andere deughden, is geſtelt tuſſchen twee ſnoode gebreecken, als tuſſchen de Superſtitie en tuſſchen de Godloosheyd: Waer van d’eene deſer gebreecken ſondight in al te veel, en d’ander in al te weynigh. De ſuperſtitieuſe vreest meer als hy behoort, en de Godlooſe vreest niet met alle: gelijck F. Conanus ſeyt. ’t Welck oock met Seneca over een komt, ſeggende, de Bygeloovigheyd is een ſotte doolinge, en niet anders als een dienst van een valſch God, en gelijck de Religie God eert, alſoo ſchend de Bygeloovigheyd dienſelven. Deſe dingen behooren alle Chriſtenen te meer te vreeſen, om dat dit gebruyck van de Heydenen is heer gekomen, gelijck men by verſcheyden oude Poëten leſen kan, als by Ovidium in ’t vii boeck Metamorph. te ſien is, dat hy de fackels doopte in graften van ſwart bloet, en aldus beſmeert ſtack hy die op beyde autaeren aen, en ſuyverde den ouden Man driemael met vier, driemael met waeter, en driemael met ſwavel. Lucianus in ſijne t’ſaemenſpreeckinge van Menippus, ſeyt, In de middernacht voerden zy my ſtillekens totte reviere Tigris, reynighden en drooghden my af, en lichteden rontom metten fackel. Noch laeger: ondertuſſchen de brandende fackel houdende, niet meer met een ſtille mommelinge, maer kreet ſoo luyts keels als zy konde, roepende alle de Erynnes, Hecate en al de Nachtmerryen, en de doorluchtige Proſerpine t’ſaemen. Weſende eertijts dit heydendom vervreemt van het heylſaeme en ſalighmaeckende licht van onſen Salighmaecker, ’t welck in alles en door alles uytbluſcht de helſche en verderflijcke fackel van de Bygeloovigheyt. De Religie onderhout en eert den dienſt Godes, daerentegen ſoo ſchentſe de Bygeloovigheyt. De Godsdienſtige Bygeloovige, wort door dit kenteycken onderſcheyden, om dat de ſuperſtitieuſe Menſche, voor God ſchrickt; maer de waere Godsdienſtige, vreeſt God met eerbiedigheyd, als ſijnen Vader, niet als een Vyand. Waer van Budæus in ſijne Pandecten, door ’t aenſien van Varro een ſeer ſchoon onderſcheyt maeckt, ſoo dat de ſuperſtitieuſe menſchen door deſe ſchrick dieſe hebben van de Godlijcke macht, meenen datſe oprecht Godvreeſende zijn, brandende in de goede Religie: Maer zy bedriegen haer ſelve: overmits zy gantſch kout en bevroren zijn in den Godsdienſt, verſtrickt door de kille vreeſe, dieſe hebben: want het is niet genoegh datmen God door ſchrick bid, maer men moet hem te gelijck vreeſen en beminnen, en met eenen vierigen yver eeren en ontſien. De tyrannen en overdaedige Menſchen worden gevreeſt, doch daerom worden zy niet bemint, maer gehaet,