3
drie geslachten er in ledigheid van geleefd hadden, dan zij eerst was. Dit geheim van gebruik zonder verbruik, van warmte zonder verbranding, schijnt een wonder, maar het was alleen een vernuftige toepassing van de kunst die nu gelukkig verloren is gegaan maar die uwe voorouders tot groote volmaaktheid hadden gebracht, de kunst van den last van iemands onderhoud op de schouders van anderen te schuiven. De man die hierin geslaagd was, en het was het doel waar allen naar streefden, heette te leven van de rente van zijn beleggingen. Nu reeds te verklaren hoe de oude wijze van productie dit mogelijk maakte, zou ons te veel ophouden. Ik wil nu alleen even zeggen dat rente van beleggingen was een soort eeuwigdurende belasting op de productie van hen die werkten, en die geheven kon worden door iemand die geld bezat of erfde. Men moet niet onderstellen dat een schikking die zoo onnatuurlijk en onrechtvaardig schijnt, nooit aangevallen was door uwe voorouders. Het was sedert de eerste tijden door wetgevers en wijzen beproefd geworden, de rente af te schaffen of haar tenminste tot de kleinst mogelijke afmetingen terug te brengen. Al deze pogingen waren echter vruchteloos gebleven, wat onvermijdelijk moest zijn zoolang de oude maatschappelijke instellingen duurden. In de tijden waar ik over schrijf, het laatste deel van de negentiende eeuw, hadden de regeeringen vrij algemeen opgegeven deze zaak te regelen.
Teneinde den lezer een globalen indruk te geven van de manier waarop de menschen in die dagen leefden, en bijzonder van de verhouding tusschen armen en rijken, kan ik misschien niet beter doen dan de maatschappij te vergelijken bij een reusachtigen wagen, waarvoor de menschheid gespannen was en die met moeite gesleept werd over
