179
—"Wat dat betreft," hervatte de dokter, "is het onderwerp te uitgebreid om nu in zijn geheel besproken te worden, maar als gij werkelijk verlangend zijt te weten welke groote aanmerkingen wij tegenwoordig maken op uw productie-wijze vergeleken bij de onze, kan ik u daarvan wel eenige opnoemen.
"Het verlies dat voortvloeide uit het overlaten van de industrie aan onverantwoordelijke personen, zonder samenwerking of verband, was hoofdzakelijk vierledig. Ten eerste, het verlies door verkeerde ondernemingen; ten tweede, het verlies door den onderlingen strijd van hen die de nijverheid dreven; ten derde, het verlies door tijdelijke crisissen, tengevolge waarvan de arbeid somtijds moest stilstaan; ten vierde, het verlies van dood kapitaal en onnuttigen arbeid. Elk van deze vier groote lekken, al waren al de overige gestopt, zou voldoende zijn om een volk in plaats van rijk, arm te maken.
"Neem ten eerste het verlies ontstaan door verkeerde ondernemingen. In uw tijd, omdat de productie en de verdeeling van benoodigdheden zonder gemeenschappelijk overleg plaats vonden, bestond er geen middel om precies te weten te komen welke vraag er was naar eenig artikel en in welke mate het werd aangeboden. Daarom was elke onderneming door een privaat kapitalist een gevaarlijke proef. De ondernemer had geen algemeen overzicht van het veld van voortbrenging en van verbruik zooals onze regeering heeft, en hij kon dus nooit zeker weten wat de menschen noodig hadden of welke plannen andere kapitalisten maakten om hen te voorzien. Met het oog hierop verwondert het ons niet, dat men de kansen van slagen voor een gegeven onderneming altijd twijfelachtig vond, en dat het herhaaldelijk gebeurde dat
