185
te bezitten met het geld en nog minder met de hoeveelheid goederen die inderdaad bestonden. Onder zulke omstandigheden, werden herhaalde en regelmatig terugkeerende crisissen even onvermijdelijk, als het ineenstorten van een gebouw waarvan het zwaartepunt te hoog gelegen is. Een van uwe vergissingen bestond hierin dat alleen de regeering en de aangewezen bankinstellingen geacht werden geld in omloop te brengen; maar dit deed werkelijk iedereen, die voor een dollar krediet verleende, en met dit geld werd de circulatie weer gaande gehouden tot de volgende crisis. De groote uitbreiding van het krediet-stelsel was een kenmerk van de laatste helft der negentiende eeuw en een der voornaamste oorzaken van de veelvuldige handelscrisissen. Het krediet was gevaarlijk, maar toch kondt gij er niet buiten want bij gebreke van een nationale of andere openbare organisatie van het kapitaal, was het uw eenige middel om kapitaal voor industrieele doeleinden beschikbaar te maken. Op deze wijze werkte het als een zeer krachtige versterking van het hoofd-euvel van de particuliere ondernemingen, door zulke ondernemingen in staat te stellen onevenredige bedragen van het kapitaal van het land tot zich te trekken en zoodoende kwaad te stichten. Handel en nijverheid waren altijd grootelijks in de schuld wegens verleend krediet bij elkander en bij de banken en kapitalisten, en de onmiddellijke intrekking van het krediet op het eerste teeken van een naderende crisis, verhaastte in den regel de nadeelige gevolgen.
"Het was een ongeluk voor uwe tijdgenooten dat zij zich bij hun arbeid moesten bedienen van een hulpmiddel, waarmede zij zich elk oogenblik kwaad konden doen. Zij verkeerden in den wanhopigen toestand van iemand die
