188
dat de belegging in de industrie in verschillende jaren sterk afwisselend was. Maar wegens dezelfde reden waarom het kapitaal dat in tijden van bijzondere onveiligheid beschikbaar was, zooveel kleiner was dan in tijden van eenige meerdere veiligheid, werd een zeer groot gedeelte in het geheel niet gebruikt, namelijk wegens de groote onzekerheid die steeds in de beste tijden alle zaken beheerschte. Ook moet men bedenken dat het groote bedrag aan kapitaal waarvoor belegging werd gezocht, overal waar een tamelijke zekerheid kon worden verkregen, de concurrentie tusschen de kapitalisten geweldig verbitterde als er zich een goede gelegenheid voordeed. De ledigheid van het kapitaal, als gevolg van de vrees der bezitters, beteekende natuurlijk werkloosheid voor de arbeiders in overeenkomstige mate. Bovendien maakte elke verandering in de inrichting der zaken, de geringste wijziging in den toestand van handel of nijverheid, om van de ontelbare bankroeten niet te spreken die zelfs in de beste tijden elk jaar voorkwamen, dat een menigte menschen gedurende weken en maanden, of zelfs jaren, buiten werk raakten. Een groot getal van zulke werkzoekers bereisden onophoudelijk het land om eindelijk vagabonden van beroep en vervolgens misdadigers te worden.—Geef ons arbeid! was de kreet van werkloozen in bijna elk jaargetijde, en in stille tijden groeide dit leger aan tot een schare zoo groot en tot zulke uitersten gedreven, dat de vastigheid van de regeering er door gevaar liep. Zou men zich een afdoender bewijs van de ongerijmdheid van het stelsel van particuliere ondernemingen kunnen denken, beschouwd als een middel om het volk welvarend te maken, dan het feit dat in een eeuw van zulke algemeene armoede en gebrek aan
