189
het noodigste, de bezitters elkander moesten ombrengen om een veilige belegging voor hun kapitaal te krijgen en de arbeiders oproerig werden en brand stichtten omdat zij geen bezigheid konden vinden? "En nu, Mijnheer West," vervolgde Dr. Leete, "moet ik u doen opmerken dat de punten die ik nu besproken heb, alleen op negatieve wijze de voordeelen van de nationalisatie van den arbeid aantoonen, door zekere doodelijke fouten en verbazende domheden in het stelsel van particuliere ondernemingen te vertegenwoordigen die bij haar worden gemist. Deze alleen, zult gij toegeven, zouden vrij wel verklaren waarom het volk thans zoo veel rijker is dan in uw tijd. Maar over de andere helft van ons voordeel boven u, over de positieve deugden van ons systeem, heb ik nog nauwelijks gesproken. Stel dat uw systeem niet de groote ondeugden bezat die ik noemde; dat er geen verlies ontstond uit verkeerd aangewende inspanning door vergissingen in de taxatie van de behoefte en gemis aan overzicht van het arbeidsveld. Stel verder, dat er geen verlamming en overbodige krachtsinspanning voortvloeide uit de concurrentie. Stel bovendien, dat de handelscrisissen en panieken door faillissementen en lange onderbrekingen van den arbeid geen schade deden, evenmin als het ongebruikt laten van kapitaal en van werkkrachten. Stel dat die gebreken die onvermijdelijk verbonden waren aan het overlaten van de industrie in private handen, alle wonderdadiglijk voorkomen konden worden en het stelsel toch behouden bleef; zelfs dan zou de voortreffelijkheid van de resultaten door het hedendaagsche stelsel van nationaal beheer verkregen, verpletterend schijnen.
"Gij bezat bij voorbeeld eenige vrij uitgebreide inrichtin-
