102
machines enz. gebruikt worden en slechts 2000 gulden blijven vrij voor variabel kapitaal.
Men ziet dat geen overeenkomstig kapitaal vrijgemaakt is.
Van de theorie dat de machine met de arbeiders ook het overeenkomstige kapitaal vrijmaakt, heeft Marx de algeheele ongegrondheid aangetoond. De eenige mogelijkheid om aan dit fatale betoog afbreuk te doen, bestaat daarin dat men Marx een even ongegronde bewering in den mond legt.
Zoo troffen wij eens in een verhandeling, waarin Marx "wetenschappelijk" afgemaakt wordt, de volgende passage aan:
"De machine vervangt voor hem (Marx) eenvoudig arbeid, terwijl zij toch ook gelegenheid tot meerderen arbeid geven kan en feitelijk reeds vaak gegeven heeft. Hierbij behoeft ook niet noodzakelijk door de meerdere productie de arbeid in een ander gebied der aarde vrijgemaakt en daarmee overtollig te zijn geworden, gelijk dit in socialistische bladen later vaak met alle beslistheid beweerd is. De meerdere productie kan reeds gemakkelijk daardoor aanwending vinden, dat de gezamenlijke voortbrengingskracht, en daarmee ook de mogelijkheid om het verbruik uit te breiden, gestegen is." (Prof. dr. J. Lehr in het "Viertaljahresschrift für Volkswirthschaft," jaargang XXIII, deel II, blz. 114.)
Prof. Julius Wolf laat in een werk, dat van vervalschingen en verdraaiingen van Marx' theorieën overvloeit, Marx zelfs beweren, "dat, als het gezamenlijk kapitaal in het land aangroeit, in het beste geval ongeveer dezelfde arbeidersbevolking als vroeger werk zou kunnen vinden, daar steeds meer menschen door de machine vervangen worden". ("Sozialismus und kapitalistische Gesellschaftsordnung", Stuttgart 1892, blz. 258.)
In waarheid zijn beweringen, zooals hem hier in de schoenen geschoven worden, Marx nimmer ingevallen. In plaats dat voor hem "de machine eenvoudig arbeid vervangt", heeft Marx veeleer, stelselmatig en grondig als bij ons weten niemand vóór hem, de omstandigheden uiteengezet, waaronder zij "gelegenheid tot meerarbeid geven kan en feitelijk vaak gegeven heeft". Dit weerspreekt niet de bewering dat de machine arbeiders verdringt.
Marx beweert, dat de machine het aantal te werk gestelde arbeiders in verhouding tot het aangewende kapitaal vermeerdert, dat met de ontwikkeling van het machinewezen het variabele kapitaal naar verhouding afneemt, het constante kapitaal aanwast. Het variabele kapitaal, het aantal te werk gestelde arbeiders in een tak van bedrijf, kan echter in weerwil van invoering, vermeerdering of verbetering van machines gelijktijdig stijgen, ais het aangewend gezamenlijk kapitaal genoegzaam toeneemt.[1] Als het aantal te werk gestelde arbeiders in zulk een geval niet afneemt, is dit echter niet aan de vrijmaking van kapitaal door de machine toe te schrijven, doch aan den invloed van nieuw toegevoegd kapitaal. Het streven
- ↑ De wasdom der voortbrenging heeft natuurlijk ook een overeenkomstige uitbreiding der afzetmarkt tot voorwaarde. Deze hoogst belangrijke factor kan echter hier nog niet nader beschouwd worden.
