HOOFDSTUK V.
DE OVERBEVOLKING.
De Malthusianen verklaren, gelijk bekend is, dat de arbeiders tengevolge van hun "lichtzinnige gewoonten" sneller vermeerderen dan de hoeveelheid beschikbare levensmiddelen, of, om nauwkeuriger te spreken, het variabele kapitaal, kan aangroeien. Aldus zou het tot een overbevolking komen: meer arbeiders bieden zich den kapitalisten aan dan dezen in 't werk kunnen nemen, de beschikbare levensmiddelen zijn niet toereikend voor alle voorhanden arbeiders; zoolang dus de vermeerdering der arbeiders niet wordt beperkt, zullen werkeloosheid en honger en al de daaruit voortvloeiende ondeugd en ellende noodzakelijk het lot van minstens een deel der arbeidersklasse zijn.
Aldus de Malthusianen. Onderzoeken wij thans aan de hand van Marx, hoe de wederkeerige betrekkingen tusschen den groei van het kapitaal en de vermeerdering der arbeidersklasse er in de werkelijkheid uitzien.
"De belangrijkste factor bij dit onderzoek," zegt Marx (bl. 628 van den 3de, bl, 576 van den 4den druk van "Das Kapital". In den 1sten en 2den druk ontbreekt deze uiteenzetting), "is de samenstelling van het kapitaal en de wijzigingen die deze in het verloop van het accumulatieproces doormaakt."
De samenstelling van het kapitaal is in tweeërlei zin te begrijpen. Ten opzichte van de waarde wordt zij bepaald door de verhouding waarin het verdeeld is in constant kapitaal of waarde der productiemiddelen en variabel kapitaal of waarde der arbeidskracht, totaalsom der arbeidsloonen. Ten opzichte van de stof, gelijk deze in het productieproces fungeert, is elk kapitaal verdeeld in productiemiddelen en levende arbeidskracht; deze samenstelling wordt bepaald door de verhouding tusschen de hoeveelheid aangewende productiemiddelen
