8
een maatschappelijke formatie, die zich ontwikkeld heeft uit een productiewijze gelijk wij zoo juist in de indische gemeente geschilderd hebben, een productiewijze die aangetoond kan worden in het begin der ontwikkeling van alle nader bekende beschaafde volken.
Zulk een boerenfamilie toont ons eveneens geen geïsoleerde menschen, doch een maatschappelijk samen-arbeiden en een samenwerking van verschillende soorten van arbeid, die naar ouderdom, geslacht en jaargetijde wisselen. Daar wordt geploegd, gemaaid, het vee gehoed, gemolken, hout gesprokkeld, gesponnen, geweven, genaaid, gebreid, in hout gesneden, getimmerd, enz., enz. De meest verschillende soorten van arbeid werken daar samen, staan in betrekking tot elkaar; de producten worden hier zoo min als in de vroegere voorbeelden door de afzonderlijke arbeiders verruild, doch onder hen overeenkomstig de verhoudingen verdeeld.
Nemen wij nu aan[1], dat de productiemiddelen van een landbouwgemeente, gelijk wij die geschilderd hebben, zoo zeer volmaakt werden, dat minder arbeid dan tot dusver aan den landbouw gewijd behoeft te worden. Arbeidskrachten komen vrij die wellicht, als de technische hulpmiddelen zoo ver ontwikkeld zijn, aangewend worden om een in het gemeentegebied gelegen vuursteenbedding te ontginnen, vuursteenen werktuigen en wapens te vervaardigen. Het voortbrengingsvermogen van den arbeid is zoo groot, dat veel meer werktuigen en wapens gemaakt worden, dan de gemeente noodig heeft.
Een stam nomadische herders komt op zijn tochten in aanraking met deze gemeente. Het voortbrengingsvermogen van den arbeid is in dezen stam ook gestegen; hij is er toe gekomen, meer vee te teelen dan hij noodig heeft. Het ligt voor de hand, dat deze stam gaarne zijn overschot aan vee tegen overtollige werktuigen en wapens van de landbouwgemeente zal verruilen. Het overtollige vee en de overtollige werktuigen worden door dezen ruil tot waren.
De warenruil is het natuurlijk gevolg van de ontwikkeling der voortbrengingskrachten tot buiten het enge raam der behoeften van de primitieve gemeenschappen. Het oorspronkelijk communisme wordt, te beginnen met een zekere hoogte der technische ontwikkeling, tot een hinderpaal voor het voortschrijden dier ontwikkeling. De productiewijze eischt een uitbreiding van den kring van den maatschappelijken arbeid; daar echter de afzonderlijke gemeenschappen elkander vreemd waren en onafhankelijk tegenover elkaar stonden, was deze uitbreiding niet mogelijk door uitbreiding van den communistischen stelselmatigen arbeid, doch slechts door wederzijdschen ruil der overschotten van den arbeid der gemeenschappen.
Hoe de warenruil op de productiewijze binnen het raam der gemeenschappen terugwerkte, tot de warenproductie de productie door van elkander onafhankelijke particuliere arbeiders werd, wien de
- ↑ Een reeks feiten bewijst, dat de eerste ontwikkeling der warenproductie inderdaad plaats gevonden heeft op de wijze, zooals wij het in de volgende regelen schilderen. Natuurlijk is het niet zoo eenvoudig geschied, als hier aangegeven is, maar onze uiteenzetting heeft niet ten doel de geschiedenis der warenproductie, doch slechts haar bizondere kenmerken te doen zien, welke het gemakkelijkst onderscheiden worden door vergelijking met andere productiewijzen.
