337
op vijandelijk gebied werden gehouden; versterkingen werden opgericht en er werd weder scherp gevochten.
Tijdvak Van Heutsz. 1898–1904.
Met het optreden van den Civiel en Militair Gouverneur J.B. van Heutsz trad een nieuw tijdperk in, waarin met den onmachtswaan, met de onthoudingspolitiek, met het speculeeren op slecht bekende of onberekenbare feiten voorgoed werd gebroken. De tactiek van Van Heutsz, die zulke schoone vruchten gedragen heeft, is te karakterizeeren als: rustelooze, onverdroten actie tot in alle deelen van het vijandelijke en medeplichtige land; tochten tot in de diepste schuilhoeken van den vijand met kleine, zéér bewegelijke colonnes, die zich grootendeels op de hulpmiddelen van het land zelve moesten verlaten; bescherming metterdaad van goedgezinden; boetenstelsel voor aan vijandelijkheden medeplichtige gampongs; dit alles gepaard met krachtigen arbeid tot economische verheffing van het volk; met bestudeering van het land en goede opleiding der hoofden; waar dit mogelijk blijkt ook met onderwijs aan het volk.
De oorlog bloedde dood onder deze doelbewuste actie. De vijandige hoofden zagen in, dat het spel verloren was. Telkens kwamen er berichten van hoofden, die zich onderwierpen.
De Pretendent-Sultan volgde in 1903. Velen verwachtten van deze noodgedwongen onderwerping een goeden invloed op de nog vijandige hoofden en leiders, doch al spoedig bleek, dat de Pretendent-Sultan in 't geheim tegen ons gezag ageerde, zoodat in 1906 de Regeering zich genoopt zag, hem te verbannen van Koeta Radja.
Na 1904.
Wat sedert het optreden van Van Heutsz als Gouverneur Generaal is geschied, was eene voortzetting voor alle Buitenbezittingen van de beginselen, door hem als Gouverneur van Atjeh ingeleid. Een reeks van mannen, in zijn school gevormd, brachten orde, rust, eerbied voor het Nederlandsche gezag en de mogelijkheid van maatschappelijke welvaart en geestelijke ontwikkeling op alle eilanden van onzen schoonen Archipel.
