Lalayang: vlieger. Op Java vermaken zich niet uitsluitend kinderen met dit speeltuig. Het heeft geen staart, en beschryft allerlei slingeringen die door vieren, inhalen en rukken eenigszins bestuurd worden door de persoon die de koord houdt. Het doel van ’t spel is, de koord van den vlieger der tegenspelers in de lucht te ontmoeten en aftesnyden. Uit de pogingen die hiertoe worden aangewend, ontstaat als ’t ware een gevecht dat zeer vermakelyk is om aantezien, en de toeschouwers opwekt tot levendige deelneming. De door Saïdjah veronderstelde mogelykheid dat „de kleine Djamien” zou getricheerd hebben, is, wat de daartoe vereischte handigheid in ’t werpen aangaat, ’n indiïsmus.
Zout maken aan de zuidkust. Zie Noot 71.
Grooten mond hebben, en: vuur dooden, zyn malayismen.
Klaagvrouwen. By ’t sterven van ’n Javaan wordt vreeselyk misbaar gemaakt, niet — zooals vroeger ten-onzent — door bezoldigde huilebalgen, maar door verwanten, kennissen en buren.
Spaansche matten: zuid-amerikaansche dollars, waarschynlyk dus genoemd omdat in vroeger tyd het zeer omslachtige spaansche wapen aan matwerk deed denken. Die waarop twee kolommen staan, de zoogenaamde pilaarmatten, worden voor de besten gehouden, en gelden zooveel als onze oude zeeuwsche ryksdaalders, die misschien, wat gewicht en gehalte aangaat, aanvankelyk naar spaansch model geslagen werden. De „spaansche mat” — nu veelal van mexikaanschen muntslag — heet in ons Indie „ringgit” en blyft nog steeds ’n zeer gewild betaalmiddel, omdat de chinezen, die veel munt uitvoeren en in China versmelten, het zilvergehalte op hoogen prys stellen.
Kamoening: fyn geel gevlamd hout, dat slechts door den wortel van ’t aldus genaamde kleine boompje geleverd wordt, en dus nooit groot van stuk wezen kan. Het is zeer duur.
Ikat-pendieng. Pendieng is de buikband zelf. Ikat: gemeenzame verkorting in slecht maleisch van pengikatan, de agraaf daarvan.
Pagger (ten-rechte pagar) beteekent heg. Pagger is een van de vele maleische woorden, die — evenals pikelen: dragen, mandiën: baden, soessah: moeite, verdriet — burgerrecht verkregen in ’t hollandsch der Europeanen in Indie.
Soesoehoenan van Solo: de Keizer van Soerakarta. Hy geeft in z’n officieele korrespondentie, aan den gouverneur-generaal, o.a. den titel van „grootvader.”
Kondeh…gevangen in eigen strik. Zie hierover noot 33. In de engelsche vertaling van den Havelaar, heeft m’n beste Nahuys, zonder erg gemeend in deze beschryving iets te mogen veranderen. Hy laat Adinda’s haren samenhouden door ’n lint, wat zeer onjavaansch is. Deze blunder heeft my in den edinburgschen Scotsman ’n vinnige berisping op den hals gehaald van ’n hollandschen korrespondent — toevallig ’n gewezen theekontraktanttokohouder en…rystopkooper, dat is: woekeraar van de ergste soort, ’n ware javanenbloedzuiger — die daaruit betoogt dat ik niet het minste ver-