50
zuchting zijn, maar een bron van welvaart en ontwikkeling voor de natie worden.”
Er kankert eene diepe wonde aan ons staatsbestuur. Middelmatigheid en onbekwaamheid, — numerieke sterkte in plaats stellende voor gehalte, — hebben zich weten voorop te dringen, en de vruchten geplukt die, in het belang van den staat, de belooning behooren te zijn van ijver, kunde, belangeloosheid. De personen die voordeel trokken van dien onnatuurlijken stand van zaken, moesten uit eigenbelang voortdurend de waarheid verdraaijen, opdat niet hunne ongeschiktheid blijken zou uit de bitterheid der vruchten van hunnen arbeid. „Java is rustig” luidden steeds de stereotype telegrammen — „alles gaat naar wensch” schreven Kontroleurs, Residenten, Gouverneurs en Ministers. De koffij kwam geregeld aan, de verkoopprijzen waren hoog, de batige saldo’s worden gediscompteerd op de toekomst, en men begon te twijfelen aan het gezond verstand van den enkele die zich afvroeg: „of dat alles zoo blijven kan?”
Neen, men twijfelt thans daaraan niet meer. Getuige het adres van antwoord op de troonrede; getuige de rilling die naar de kernachtige uitdrukking van een lid der Tweede Kamer, door het land ging na ’t verschijnen van den Max Havelaar; getuigen de werfdepôts in Zwitserland en aan den Rijn; getuige de op nieuw aangevangen „vrijkooping” van Afrikaansche slaven, om die te herscheppen in Nederlandsche militairen; getuige de intrekking van het besluit waarbij de infame wijze van werving der Javanen in speelhuizen enz. is afgeschaft; getuigen de eindelooze expeditiën en heldendaden, die onnoodig wezen
