90
En ten koste van zulke "drawbacks” zoude dan het nadeel der weeldeverteringen gekeerd zijn. De te bestrijden kwaal staat in geen verhouding: tot het nadeel door het genees- middel veroorzaakt. Hierover ten slotte nog een enkel woord.
De nadeelen door de weeldeverteringen veroorzaakt zijn, het bleek hierboven, een uitvloeisel daarvan, dat het eigen- belang de productie beheerscht. Deze maatschappelijke nadeelen in de werking van het eigenbelang worden intusschen vaak overschat. Ik kan hier de rijke stof, die ik aanroerde, niet uitputten, maar slechts enkele punten even aanstippen. In de eerste plaats bleek ons reeds, hoe alles, wat de productie uitbreidt, uit zijn aardde neiging heeft het gebied der weelde- verteringen in te krimpen. En dat in deze eeuw op ieder gebied de productie ontzaggelijk is toegenomen, zal wel geen collec- tivist kunnen ontkennen.
De weeldeverteringen worden in de tweede plaats evenzeer beperkt door meer gelijkmatige verdeeling van het maatschap- pelijk vermogen. Immers bij een koop vinden altoos twee waardeschattingen plaats aan de zijde van den kooper en verkooper; men schat de waarde van het goed dat men wenscht te verkrijgen en van het prijsgoed dat men er in ruil voor geven moet. ۱
Is dit laatste nu zeer ongelijkmatig verdeeld, dan zal het ook zeer verschillend gewaardeerd worden, wat natuurlijk den prijs influenceert. Hoe gelijkmatiger het verdeeld is, hoe meer zijn waarde voor ieder ongeveer gelijk zal zijn, waar- door de kracht der weelde gebroken wordt, juist omdat bij iederen mensch het behoeftenschema, hoewel in detail oneindig verschillend, dezelfde grondtrekken vertoont en ieder zooveel mogelijk, zij het ook telkens mistastend, streeft naar harmonische bevrediging zijner behoeften. Dat nu een dergelijke beweging, om de vermogensverschillen te nivelleeren, inder- daad valt waar te nemen, nu de reusachtige, snelle uitbreiding der productie in de eerste helft dezer eeuw heeft plaats ge-
