92
toonen, hoe evemin als de waardetheorie der oude economie, die der nieuwere school den collectivisten tot uitgangspunt kan dienen van hun betoog, dat de kapitalistische productie- wijze dient vervangen te worden door eene, waarbij de kapitaalgoederen eigendom van de gemeenschap zijn. Het schrikbeeld eener algemeene overproductie dreigt daarvoor eerst in een te verre toekomst, en het nadeel der weelde- verteringen bestaat wel is waar, maar is niet te keeren, dan ten koste van nog veel grooter euvels.
Alvorens te eindigen nog een enkele opmerking, die eigenlijk, zoo van zelf sprekend is zij, overbodig moest zijn. Men kan tegenwoordig der collectivisten eisch, opheffing van het privaatbezit der kapitaalgoederen, niet trachten te weerleggen , of men loopt gevaar het verwijt te hooren, dat men zoodoende eigenlijk het wil laten voorkomen, alsof het in het economisch leven was: "tout pour le mieux dans le meilleur des mondes”. Niemand minder dan Brentano maakte zich nog betrekkelijk kort geleden aan deze grove dwaling schuldig 1).
Nu is er niets wat meer dan dit verwijt met de waarheid in. strijd is, en ik wensch mij bij voorbaat, nu ik uit den
1) In zijn rede "die Ursachen der heutigen sozialen Not. Leipzig 1889. Hij
schrijft (pag. 3) door het werken der "abstrachte Schule" entsteht, gerade
weil sie mit ihrer Zurückweisung des Anspruchs des Arbeiters auf das ganze
Produkt іа Recht is, die Vorstellung, in der ökonomischen Welt sei alles in ord-
nung, es gebe keine auszer der selbstverschuldeten Noth." en iets verder (p. 5)
op de sociaal democratie doelend: "es ist ein Massenelend enstanden, welches
die gesittete Existenz der Einzelnen beeinträchtigt, unsere staatliche Entwickelung
gefährdet, ja die ganze gesellschaftliche Ordnung bedroht. Und angesichts solcher
Thatsachen erscheinen die Anhänger der "abstrakten Schule" unbegreiflich, die
da glauben, durch neue Formulirungen altbekannter Wahrheiten , durch veränderte
Zinsdefinitionen oder durch den Umweis, dasz Differenzen im Ertrage der Grund-
stücke und damit Grundrenten auch im socialistischen Staate sich finden würden,
diese Gefahren beschwören zu können". Zie ook pag. 28. Het bewijs van deze
der abstrakte school geimputeerde meeniug werd ongelukkig vergeten. Von
Böhm heeft (Conrad Jahrb. N. F. XX p. 78) tegen deze uitspraak van Brentano
reeds een fier protest doen hooren.
